B

U Kurʼānu se Babilon spominje samo jednom (Krava/al-Baqara, 2:102) i to u odlomku koji glasi:

وَاتَّبَعوا ما تَتلُو الشَّياطينُ عَلى مُلكِ سُلَيمانَ وَما كَفَرَ سُلَيمانُ وَلـكِنَّ الشَّياطينَ كَفَروا يُعَلِّمونَ النّاسَ السِّحرَ وَما أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبابِلَ هاروتَ وَماروتَ وَما يُعَلِّمانِ مِن أَحَدٍ حَتّى يَقولا إِنَّما نَحنُ فِتنَةٌ فَلا تَكفُرْ فَيَتَعَلَّمونَ مِنهُما ما يُفَرِّقونَ بِهِ بَينَ المَرءِ وَزَوجِهِ       

“I (nekoje grupe Sljedbenika Knjige) slijede ono što su šejtani pripovijedali o Sulejmanovoj vladavini! A Sulejman nije bio nevjernik, šejtani su nevjernici

učeći ljude vradžbini i onom što je poslano dvojici meleka/anđela u Babilonu Hārūtu i Mārūtu. A njih dvojica nikoga ne bi podučavali dok mu ne bi kazali:

ʼMi smo samo kušnja! Nemoj nevjerstvo činiti!ʼ Pa su od njih dvojice učili ono čime bi rastavljali muža od žene njegove...“

Iz ovih redaka razumije se da je Babilon bio itekako poznat prvom slušateljstvu Kurʼāna u Mekki i Medini sedmog stoljeća po ʻĪsāu al-Masīḥu (Isusu Kristu). Također, iz obilja izvankurʼanske građe zna se da je Babilon, i kao grad i kao carstvo, među drevnim Arabljanima bio  slavan po naukama koje su se u njemu razvile u davnim vremenima, kao i po administrativnoj i ekonomskoj moći koju je taj grad imao.

Prema R. G. Khouryju (i odrednici Babylon u Brillovoj Encyclopaedia of the Qurʼān), vidi se da su muslimani različitih obrazovnih profila pokazali  svoje zanimanje za Babilon. Ovome  treba dodati i veliko zanimanje koje su za ovaj jedini spomen Babilona u Kurʼānu pokazali mnogi komentatori Kurʼāna: aṭ-Ṭabarī, al-Bagawī, az-Zamaḫšarī, al-Qurṭubī, Ibn Kaṯīr i drugi. 

Krenemo li redom, geografsko lociranje Babilona oslovljeno je u mnogim muslimanskim djelima. Ona gotovo bez iznimke Babilon smještaju u Mezopotamiju. Slavni Yāqūt al-Ḥamawī  (živio u potonjim desetljećima dvanaestog i u prva tri desetljeća trinaestog stoljeća po  ʻĪsāu al-Masīḥu), u svome djelu Muʻğamu l-buldān, tvrdi da je Babilon lociran uz Tigris i Eufrat, nastambe njegovih stanovnika bile su uz te rijeke (wa t-taṣalat masākinuhum bi diğlah wa l-furāt).

وَ اتَّصَلَتْ مَسَاكِنُهُمْ بِدِجْلَةَ وَ الْفُرَاتِ ...

Babilon nije bio samo grad već jedna oblast (nāḥiya) u koju spadaju i al-Kūfa i al-Ḥilla. Kako tvrdi Yāqūt al-Ḥamawī, kraju zvanom Babilon pripisuju se “magija i vino“ (as-siḥru wa l-ḫamru):

يُنْسَبُ إِلَيْهَا السِّحْرُ وَ الْخَمْرُ   

Yāqūt al-Ḥamawī donosi mnoga predanja o prvim žiteljima Babilona, tvrdi da su to bili Haldejci, ali navodi i predanje da su prvi stanovnici Babilona bili Božiji poslanik Nūḥ, a.s., i njegovi koji su se naselili u Babilonu nakon sveopćeg Potopa (aṭ-Ṭūfān):

وَيُقَالُ: إِنَّ أَوَّلَ مَنْ سَكَنَهَا نوُحٌ، عَلَيْهِ السَّلاَمُ، وَهُوَ أَوَّلُ مَنْ عَمَرَهَا، وَكَانَ قَدْ نَزَلَهَا بِعَقِبِ الطّوُفَانِ ...

Znajući da na Srednjem istoku ima još lokaliteta koji se nazivaju bābil (npr. بَابِلُ دُنبَاوندُ), Ibn Kaṯīr u svome tafsīru tvrdi da se kurʼanska riječ bābil odnosi na Babilon u Iraku (bābilu l-ʻirāq):

...أَنَّ بَابِلَ الْمَذْكوُرَةَ فيِ الْقُرْآنِ هِيَ بَابِلُ الْعِرَاقِ ...

Neki izvori bilježe da bābil dunbawand (بَابِلُ دُنْبَاوَنْدُ) ili, navodno,  bābil damāwand treba razlikovati od bābilu l-ʻirāq.  Bābil damāwand nalazi se u oblasti Rayy u Iranu (gorje Elburz ili Alborz).

Etimologiju riječi Bābil (Babilon) spominju mnogi komentatori Kurʼāna, kao i mnoga jezikoslovna arapska djela. Uglavnom se većina njihovih detektiranja etimologijskih značenja riječi Bābil svode na tvrdnje da  bābil dolazi od sintagme bābu īl (بَابُ إِيل) u značenju “Božija vrata“ ili  “Božija kapija“ (bābu l-ilāh – بَابُ الْإلهِ ).

Nerijetko se riječ bābil na arapskom tumači i kao bābu r-rabbi (بَابُ الرَّبِّ), “Gospodarova kapija“, “Gospodarova vrata“, moguće i “Božiji ili Gospodarov slavoluk“. K tome, imamo i primjere gdje se sintagma  bābu īl (بَابُ إِيل) izravno tumači arapskim sklopom bābu ʼllāh (بَابُ اللهِ), “Allahova vrata“ ili  “Allahova kapija“,  “Allāhov slavoluk“.

Manje ili više, sva ova etimologijska specificiranja riječi bābil imaju u vidu da u prasemitskom (uz sve teškoće određivanja šta znači tô prasemitskô) sama riječ īl (إِيل) znači (Jedini) Bog. Po načinu na koji komentatori Kurʼāna (aṭ-Ṭabarī, al-Bagawī, az-Zamaḫšarī, al-Qurṭubī, Ibn Kaṯīr...) opisuju Babilon, aludira se na grad koji je imao jedan veliki hram, ili pak  druge velike hramove, te je Babilon kao “Božija vrata“ ili  “Božiji slavoluk“ vodio ili napućivao svoje stanovnike Bogu i vjeri u Njega. Prema etimološkim rječnicima (usp. npr. etimonline.com), riječ babylon dolazi od grčkog izgovora akadske riječi Bab-ilani što znači  “prolaz, ulaz, kapija ili vrata bogova“, bab znači “vrata“, “prilaz“ ili “prolaz“ (engl. gate), dok je riječ ilani plural od riječi ilu (Bog).

Komentator Kurʼāna al-Māwardī, ne bez oslanjanja na Bibliju i priču o gradnji kule,  sugerira da se riječ bābil treba sagledavati kao mjesto gdje su ljudima  (koji su imali namjeru izgraditi kulu da bi stigli do Boga), “pobrkani jezici“ (ḥayṯu tabalbalati l-alsinu bihā) te odatle i ime bābil...

...وَسُمِّيَتْ بِذَلِكَ حَيْثُ تَبَلْبَلَتِ الْأَلْسِنُ بِهَا ...    

Biblija spominje Babilon (kao i lokalitete koji mu gravitiraju) u nekoliko navrata. Komentatori Kurʼāna donose te spomene, sada uveliko islamizirane i prilagođene njihovim muslimanskim tumačenjima prošlosti i pogledima na nju. Spominju se Božiji poslanici: Jona (Yūnus), Isaija, Daniel... a od velikih i silnih vladara Babilona navode se Sanherib, Nabukodonosor Prvi i Nabukodonosor Drugi...  S obzirom na Babilonsko ropstvo, Biblija na svoj način uspostavlja vezu između Jerusalema i Babilona, baš kao što i komentari Kurʼāna imaju u vidu odnos Mekke i Babilona, kao i Mekke i Jerusalema. Mnoštvo predanja o Babilonu u komentare Kurʼāna unijeli su jevreji i kršćani   koji su primili islam. Te priče (tzv. isrāʼīliyyāt) potrebno je pomno proučavati.

Ibn Kaṯīr navodi da je četvrti ḫalīfa ʻAli ibn Abī Ṭālib (halifa Alija), u nekom vojnom pohodu,  prolazio mjestima gdje je nekada bio Babilon, pa se ustručavao da obavlja namaz na lokalitetima grada Babilona. Naime, Ibn Kaṯīr jasno bilježi jednu zgodu iz koje se to vidi, a navodi i Alijine riječi:

...إِنَّ حَبيِبيِ صَلّىَ اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ نَهَانيِ أَنْ أُصَلِّىَ بِأَرْضِ الْمَقْبَرَةِ وَنَهَانيِ أَنْ أُصَلِّىَ بِبَابِلَ فَإِنَّهَا مَلْعوُنَةٌ ...

“Moj Miljenik [Muhammed], Bog ga blagoslovio i podario mu mir, zabranio mi je da obavljam namaz na grobljanskoj zemlji, zabranio mi je da klanjam u Babilonu jer Babilon je proklet...“

Vjerovatno je da ovim Ibn Kaṯir aludira na lokalitete nekadašnjeg grada Babilona gdje je bilo još preostalo grobnica. Ovaj komentator Kurʼāna navodi još nekoliko značenjem sličnih predanja iz kojih se vidi, kako on kaže, “pokuđenost da se klanja  na zemlji [grada] Babilona...“

كَرَاهِيَّةُ الصَّلاَةِ بِأَرْضِ بَابِلَ ...  

Također, Ibn Kaṯīr na istom mjestu navodi da je Božiji poslanik Muhammed, a.s., zabranio da se ulazi u puste nastambe uništenog naroda Ṯamūd (Semūd). Dopušteno je obići nastambe Ṯamūda samo u slučaju da se plače i rida [uzimajući tako pouku iz sudbine uništenih naroda]. 

...كَمَا تُكْرَهُ بِدِيَارِ ثَموُدَ الَّذيِنَ نَهىَ رَسوُلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ عَنِ الدُّخوُلِ إِلىَ مَنَازِلِهِمْ، إِلاَّ أَنْ يَكوُنوُا بَاكيِنَ ...

Mnoga kazivanja komentara Kurʼāna o Babilonu ukazuju, također,  kako  na magiju ili vradžbinu,  as-siḥr (السِّحْرُ), tako i na pravu misiju koju su imali dva meleka ili anđela (malakayni - مَلَكَيْنِ), ili pak dva vladara (malikayni - مَلِكَيْنِ), Hārūt i Mārūt. To su teme koje treba obraditi u posebnim odrednicama.

IZVORI  I  LITERATURA:

Asad Muhammad, The Message of the Qurʼān, Dar Al-Andalus,     Gibraltar, 1980.

Ḫalīl al-Ğurr, al-Muʻğamu l-ʻarabī al-ḥadīṯ, Librarie Larousse, Paris, 1973.

Ibn Kaṯīr, Tafsīru l-qurʼāni l-karīm, Kairo, 1971.

Khoury, R. G., Babylon, Encyclopaedia of the Qurʼān, I, Brill, Leiden-Boston, 2001.

Nasr, Seyyed Hossein (urednik), The Study Quran, HarperCollins Publishers, New York, 2015.

Ṭabarī, Ibn Ğarīr aṭ-Ṭabarī, Ğāmīʻu l-bayān fī tafsīri l-Qurʼān, Kairo, 1954.-1968.