Č

Riječi četrdeset godina dva puta se navode u Kur’anu. Prvi put u suri Al-Ma’ida (V, 26) veli se

قَالَ فَإنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أرْبَعُونَ سَنَةً يَتيِهُونَ فِي الأرْضِ فَلاَ تَأْسَ عَلىَ الْقَوْمِ الْفَاسِقيِنَ

I Allah reče: “Sveta (zemlja) će im četrdeset godina zabranjena biti, i oni će zemljom lutati, a ti za narodom griješnim nemoj očajavati!”

Drugi put se ove riječi navode u suri Al-Ahqaf (XLVI, 15):

وَوَصَّيْناَ الإنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إحْسَانًا، حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا، وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلاَثوُنَ شَهْرًا، حَتَّى إذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعيِنَ سَنَةً قَالَ: رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ...

A čovjeku smo oporučili da dobročinstvo čini roditeljima. Majka ga njegova tegobno nosi i tegobno rađa! A njegovo nošenje i njegovo dojenje trideset mjeseci traje. Pa kad zrelost dostigne, on rekne: “Gospodaru moj, dopusti meni da Ti zahvalim na Tvojoj blagodati, koju si darovao meni i roditeljima mojim...”

Dakle, ista sintagma (četrdeset godina - أَرْبَعوُنَ سَنَةً) spominje se unutar dva različita konteksta, jednom se odnosi na narod (kao period žestoke kazne kojom se narod jevrejski kažnjava lutanjem pustinjom), dok se drugi put te riječi odnose na svakog normalnog i zdravog čovjekla koji navrši četrdeset godina što se uzima kao znakovito doba pune zrelosti.

Kad je posrijedi prvo spominjanje riječi četrdeset godina (V, 26), mnogi komentatori Kur’ana nastojali su odrediti vrijeme kad je jevrejima uslijedila kazna četrdesetogodišnjeg lutanja pustinjom (vjerovatno sinajskom). Tako se Isma’il Haqqi al-Burusawi (svezak V, 375), tumačeći sintagmu četrdeset godina iz sure Al-Ma’idah, 26., poziva na prethodni, dvadeseti ajet iste sure u kojemu se navode riječi Božijeg navjestitelja Musaa, a.s.:

يَا قَوْمِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُم...

“O moj narode, Allahove blagodati prema vama vi se sjetite...”

Koja je to blagodat (ni’mah – نِعْمَةٌ) koju je Bog podario Jevrejima?

Isma’il Haqqi, između mnogih drugih, donosi i tumačenje koje veli da se Božija blagodat spram Jevreja očituje u slobodi koju su dobili nakon dugotrajnog sužanjstva pod faraonima Egipta Isma’il Haqqi (II, 375) poziva se na ranog komentatora Kur’ana As-Sudija koji veli da riječi “Allahova blagodat” (نِعْمَةُ اللهِ) u netom navedenom ajetu znače:

وَقَالَ السُّدّيِ: وَجَعَلَكُمْ أَحْرَارًا تَمْلِكُونَ أَنْفُسَكُمْ بَعْدَ مَا كُنْتُمْ فِي أَيْدِي الْقُبْطِ
فِي مَمْلَكَةِ فِرْعَوْنَ...

“Bog je učinio da (vi Jevreji) budete slobodni, da sami sobom ravnate i život uređujete, nakon što ste bili u rukama Kopta, u carstvu faraonovu...”

Uz slobodu i izbavljenje od sužanjstva kao veliku blagodat datu Jevrejima, Isma’il Haqqi na istom mjestu spominje još da navedeni ajet ukazuje da je jevrejski narod u izobilju darivan vjerovjesništvom i da je, kao nikoji drugi narod, dobio od Boga toliko mnogo vjeronavjestitelja...

وَلَمْ يُبْعَثْ فِي أُمَّةٍ مِنَ الأُمَمِ مَا بُعِثَ فِي بَنِي إسْرَائيِلَ مِنَ الأنْبِيَاءِ...

Uz vjerovjesništvo, Kur’an spominje i blagodat vlasti (kraljeve), te Isma’il Haqqi (II, 373) veli da su se u Jevreja u mnoštvu javljali kraljevi baš kakono su im se u mnoštvu javljali i vjeronavjestitelji...

فَإنَّهُ قَدْ تَكَاثَرَ فيِهِمُ الْمُلوُكُ تَكَاثُرَ الأنْبِيَاءِ...

Štaviše, u Kur’anu se veli da je dragi Bog Jevreje odlikovao nad sve narode:

وَآتَاكُمْ مَا لَمْ يُؤْتِ أَحَدًا مِنَ الْعَالَميِنَ...

“...i kad vam dade to što nikom na svim svjetovima nije dao...”

Isma’il Haqqi ove riječi Kur’ana tumači na slijedeći način: Dragi Bog podario je Jevrejima prelezak preko Crvenog mora, zatim Bog im je potopio neprijatelje (faraona i njegovu vojsku), zaklanjao bi Jevreje oblacima, spuštao im s neba hranu: manu i prepelice, itd...

...مِنَ الْبَحْرِ وَإغْرَاقِ الْعَدُوِّ وَتَظْليِلِ الْغَمَامِ وَإنْزَالِ الْمَنِّ وَالسَّلْوَى وَغَيْرِ ذلِكَ...

Prema tome, blagodati su u izobilju pohodile Jevreje, ali ostaje pitanje – zašto su kažnjeni lutanjem pustinjom četrdeset godina?

At-Taberi, tumačeći u svom komentaru Kur’ana (svezak IV, str. 181. i dalje) riječi “četrdeset godina” (V:26), navodi mnoga predanja u kojima se iznose razlozi slijedom kojih je Sveta Zemlja (vidi AL-ARD AL-MUQADDASAH – الأرْضُ الْمُقَدَّسَةُ) bila zabranjena Musaovim, a.s., sljedbenicima za vrijeme tog perioda. At-Tabari, kao i mnogi drugi komentatori Kur’ana, na temelju samog Kur’ana (V: 20-26) iznosi kontekstualnu pozadinu, te daje odgovor zašto su Jevreji/Izraelićani bili kažnjeni tumaranjem pustinjom četrdeset godina. Kur’anska Riječ, tako, prvo navodi da je Božiji poslanik Musa, a.s., zapovijedio Jevrejima:

... أُدْخُلوُا الأرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللهُ لَكُمْ...

“U Svetu Zemlju uđite, koju vam Allah odredio je...”

Ali, u Svetoj Zemlji bio je drugi narod koji ju je bio zaposjeo. Tamo je trebalo ući borbom, te su Jevreji kazali Musau, a.s.:

قَالوُا يَا موُسَى إنَّ فيِهَا قَوْمًا جَبَّاريِنَ، وَإنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا حَتَّى يَخْرُجُوا مِنْهَا...

“A oni (jevreji) rekoše: O Musa, u Svetoj Zemlji je narod silnički, i dok god iz nje ne izađu oni, nećemo u nju ući...”

U Kur’anu se, potom, iznose daljnja uvjeravanja Jevreja kako da uđu u Svetu Zemlju, ali su Jevreji odbili ući borbom, te su oholo kazali Musau (V:24):

قَالوُا يَا مُوسَى إنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا أبَدًا مَا دَامُو فيِهَا فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلاَ
إنَّا هَهُنَا قَاعِدُونَ...

“O Musa” – rekoše (Izraelićani) – “dok god su u Svetoj Zemlji oni, u nju nećemo ulaziti mi. Idi ti i Gospodar tvoj pa se borite vi, a mi ćemo ovdje ostati.”

Nakon ovih riječi uslijedila je Božija naredba, zapravo kazna, o četrdeset godina izgnanstva u pustinju i tumaranje njome.

Koja je to pustinja?

Musayn Muhammed Mahluf (Safwatu-l-Bayan li ma’ani-l-Qur’an, str. 147) napominje da je po ovom mjestu iz Kur’ana, to jest terminom yatihuna (vidi: يَتيِهوُنَ - kao i at-tihu - التّيِهُ) nazvano kopno koje se nalazi između Egipta (Misira) i Šama (sirijskih zemalja)...

وَمِنْهُ سُمِّيَتْ هَذِهِ الأَرْضُ الْبَرِيَّةُ الَّتِي بَيْنَ مِصْرَ وَالشَّامِ باِلتّيِهِ...

Muhammed ‘Abduhu i Rešid Rida u komentaru Tafsiru-l-Menar, u pokušaju da odgonetnu kada i gdje se ova scena iz svete ozraelićanske povijesti dogodila, pozivaju se na Stari Zavjet (Knjiga Brojeva, odjeljci 13. i 14). ‘Abduhu i Rida tvrde da su se Jevreji pobunili protiv Haruna i Musaa, a.s. Naime, Stari Zavjet bilježi da je Jevrejima, nakon što su bili spaseni iz sužanjstva u Misiru i nakon što su čudom Božijim spaseni rastupanjem Crvenog mora, nakon, dakle, te i takve svekolike Božije pomoći i naklonosti, ipak dojadila pustinja, te se dogodilo da su ustali protiv Musaa i Haruna, a.s.:

“tada zagraja sva zajednica i poče vikati: “Kamo sreće da smo pomrli u zemlji egipatskoj! Ili da smo pomrli u ovoj pustinji!”

(SZ, Brojevi, 14).

فَرَفَعَتْ كُلُّ الْجَمَاعَةِ صَوْتَهَا وَبَكَى الشَّعْبُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ، وَتَذَمَّرَ عَلَى مُوسَى وَعَلَى هرُونَ جَميِعُ بَنِي إسْرَائيِلَ وَقَالَ لَهُمَا كُلُّ الْجَمَاعَةِ: لَيْتَنَا مُتْنَا فِي أَرْضِ مِصْرَ أَوْ لَيْتَنَا مُتْنَا فِي هَذَا الْقَفْرِ...

Stari Zavjet još bilježi da ovi Izraelićani nisu voljeli rat i borbu, te su, odbacujući ulazak U Svetu Zemlju, kazali:

“Zašto nas Jahve vodi u tu zemlju (naime Svetu Zemlju, op. E. Karić), da postanemo roblje! Zar nam ne bi bolje bilo da se vratimo u Egipat!”

وَلِمَاذَا أَتَى بِنَا الرَّبُّ إلَى هَذِهِ الأَرْضِ لِنَسْقُطَ باِلسَّيْفِ يَصيِرُ نِسَاؤُنَا وَأطْفَالُنَا غَنيِمَةً، أَلَيْسَ خَيْرًا لَنَا أَنْ نَرْجِعَ إلىَ مِصْرَ...

Autori tefsira Al-Manar upravo se, u fragmentima, pozivaju na Stari Zavjet na ovim mjestima, navode kako su Musa i Harun, da bi umilostivili Izraelićane, pred njima čak pali ničice moleći ih da odustanu od pobune protiv Boga. Navode (kuratko parafrazirajući starozavjetni biblijski tekst koji mi ovdje donosimo u širim cjelinama) da su dva čovjeka: Jošua, sin Nunov, i Kaleb, sin Jefuneov, u očaju zbog takvog postupka Izraelićana razderali svoju odjeću...

وَفِي الْفَصْلِ الرَّابِعِ عَشَرَ أَنَّ بَنِي إسْرَائيِلَ لَمَّا تَمَرَّدوُا وَعَصَوْا أَمْرَ رَبِّهِمْ سَقَطَ مُوسَى وَهرُونُ عَلَى وُجُوهِهِمَا أَمَامَهُمْ... وَأَنَّ يَشُوعَ وَكَالِبَ مَزَّقَا ثِيَابَهُمَا...

Ali, unatoč svemu tome, jevrejski se narod, tvrde autori Al-Manara (VI, 336), toliko ražestio da su namjeravali i kamenovati Haruna i Musaa, a.s. Na ovom mjestu biblijske riječi (“...sva je zajednica jevrejska kazala da se njih dvojicu kamenuje...”)

قَالَ كُلُّ الْجَمَاعَةِ أَنْ يُرْجَمَا باِلْحِجَارَةِ...

‘Abduhu i Rida parafraziraju jednostavnim riječima: “narod je njih dvojicu htio kamenovati.” (فَهَمَّ الشَّعْبُ بِرَجْمِهِمَا).

Napokon, ‘Abduhu i Rida na istom mjestu pozivaju se fragmentarno na Stari Zavjet, gdje se navodi da se i sam Jahve naljutio na Jevreje i povikao:

“Dokle će me taj narod prezirati? Dokle mi neće vjerovati unatoč svim znamenjima što sam ih među njima izvodio? Udarit ću ih pomorom i istrijebiti, a od tebe ću učiniti narod veći i moćniji od njega.”

وَقَالَ الرَّبُّ لِمُوسَى حَتَّى مَتَى يُهيِنُنِي هَذَا الشَّعْبُ، وَحَتَّى مَتَى لاَ يُصَدِّقُونَنِي بِجَميِعِ الْآيَاتِ الَّتِي عَمِلْتُ فِي وَسْطِهِمْ؟ إنِي أضْرِبُهُمْ باِلْوَبَاءِ وَأُبيِدُهُمْ وَأُصَيِّرُكَ شَعْبًا أكْبَرَ وَأَعْظَمَ مِنْهُمْ...

‘Abduhu i Rida potom navode da je Musa, a.s., zamolio Jahvu da ne uništi Jevreje, pa je njegovo posredovanje Jahve uvažio (فَقَبِلَ الرَّبُّ شَفَاعَتَهُ).

Međutim, dragi Bog je odredio, navode dalje ‘Abduhu i Rida Stari Zavjet, da nikog od ovih ljudi starije generacije koji su Ga prezreli neće uvesti u Svetu Zemlju, osim Kaleba i njegovih potomaka, te Ješue i njegova potomstva....

‘Abduhu i Rida, zatim, navodeći Stari Zavjet, vele da je Jahve kazao da stari naraštaj ovih Izraelićana ima da propadne u pustinji, a njihovi sinovi će, ispaštajući kaznu svojih očeva, lutati četrdeset godina “zbog vaše nevjere dok vam ne isprodaju tjelesa u ovoj pustinji”, a potom će njihovi sinovi biti uvedeni u Svetu Zemlju... Izvorni starozavjetni tekst, koga Al-Manar vjerno parafrazira. Glasi:

فَجُثَثُكُمْ أَنْتُمْ تَسْقُطُ فِي هَذَا الْقَفْرِ وَبَنُوكُمْ يَكُونُونَ رُعَاةً فِي الْقَفْرِ أَرْبَعيِنَ سَنَةً وَيَحْمِلُونَ فُجُورَكُمْ حَتَّى تَفْنِي جُثَثُكُمْ فِي الْقَفْرِ...

Izraelićansko lutanje pustinjom četrdeset godina mnoge je komentatore Kur’ana motiviralo da opišu, kako smo vidjeli, samo mjesto, samu pustinju. Tako As-Samarqandi (Bahru-l-’Ulum, III, 60. i dalje) veli:

“Danju bi ih Bog zadržavao, a noću davao da hodaju, te su bdjeli noću (tumarajući pustinjom da bi) i osvanjivali baš na mjestu gdje su bili omrknuli. Sama pustara nahodi se između Palestine i Ile...”

فَحَبَسَهُمْ فِي النَّهَارِ وَسَيَّرَهُمْ باِللَّيْلِ يَسْهَرُونَ لَيْلَتَهُمْ، وَيُصْبِحُونَ حَيْثُ أَمْسَوْا،
وَكَانَ التّيِهُ بَيْنَ فِلِسْطيِنَ وَأَيْلَةَ...

Aš-Šawkani (Fethu-l-Qadir, II, 28) pita se da li su Harun i Musa, a.s., bili sa Izraelićanima dok su oni lutali pustinjom četrdeset godina, te kaže:

وَاخْتَلَفَ أَهْلُ الْعِلْمِ هَلْ كَانَ مَعَهُمْ مُوسَى وَهَرُونُ أَمْ لاَ؟ فَقَبِلُوا أنَّهُمَا لَمْ يَكُونَا مَعَهُمْ لأَنَّ التّيْهَ عَقُوبَةٌ، وَقيِلَ كَانَا مَعَهُمْ لكِنْ سَهَّلَ اللهُ عَلَيْهِمَا ذلِكَ كَمَا جَعَلَ النَّارَ بَرْدًا وَسَلاَمًا عَلَى إِبْرَاهيِمَ...

“Znalci se razilaze o tome da li su sa Jevrejima (u lutanju pustinjom) bili Musa i Harun, te prihvataju mišljenje da njih dvojica nisu lutali pustinjom sa Jevrejima, jer ta pustinja gdje se lutalo jeste kazna (a Božiji poslanici nisu bili kažnjavani od Boga). A nekoji vele da su Musa i Harun bili sa Jevrejima u toj pustinji, ali je Bog olakšao njima dvojici boravak u njoj kao što je učinio i Ibrahimu da mu vatra bude hladna i spas...”

Kazali smo na početku ove odrednice da se sintagma četrdeset godina (أرْبَعوُنَ سَنَةً) spominje u Kur’anu i u suri al-Ahqaf (ajet 15.) kao važno, prijelomno doba čovjekove zrelosti. Mahluf u svome komentaru Kur’ana (str. 640.) tvrdi da čovjek u dobi od četrdeset godina postiže najveći stupanj zrelosti i tada završava doba mladosti. Tvrdi, također, da su, prema mišljenju većine komentatora Kur’ana i uleme, Božiji poslanici dobijali poslanstvo u četrdesetoj godini...

وَبَلَغَ أَرْبَعيِنَ سَنَةً، هُوَ أَكْبَرُ الأَشُدِّ وَتَمَامُ الشَّبَابِ وَهُوَ سِنُّ النُّبُوَّةِ عِنْدَ الْجُمْهُورِ

Isma’il Haqqi (VIII, 474), međutim, smatra da nije ispravno, (zapravo, slabo je) mišljenje koje kaže da su svi Božiji poslanici dobili poslanstvo po navršetku četrdesete godine...

Isma’il Haqqi još ukazuje da je ‘Isa, a.s., uzdignut na nebo kad je imao trideset tri godine, te, veli Isma’il Haqqi, uvjetovanje da Božiji Poslanici imaju četrdeset godina pa da dobiju poslanstvo neosnovano je...

قيِلَ لَمْ يُبْعَثْ نَبِيٌّ قَبْلَ أَرْبَعيِنَ، وَهُوَ ضَعيِفٌ جِدًّا يَدُلُّ عَلَى ضَعْفِهِ أَنَّ عِيسَى وَيَحْيَى عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ بُعِثَا قَبْلَ الأَرْبَعيِنَ... لأَنَّ عِيسَى... رُفِعَ إلىَ السَّمَاءِ وَهُوَ ابْنُ ثَلاَثٍ وَثَلاَثيِنَ سَنَةً... فَاشْتِرَاطُ الأرْبَعيِنَ فِي حَقِّ الأَنْبِيَاءِ لَيْسَ بِشَيْءٍ...

Isma’il Haqqi poziva se na istoj stranici i na činjenicu da je Jusuf, a.s., postao Božijim poslanikom, a imao je svega osamnaest godina.... Tako barem kažu, tvrdi Isma’il Haqqi, brojni komentatori Kur’ana...

وَكَذَا نُبِيءَ يُوسُفُ وَهُوَ ابْنُ ثَمَانِيَ عَشْرَةَ سَنَةً كَمَا فِي التَّفَاسيِرِ...

Qurtubi (XV.XVI, 188) se u tumačenju predmetnih riječi poziva na Ibn ‘Abbasa od koga se prenosi predanje da riječi Kur’ana (حَتَّى إذَا بَلَغَ أشُدَّهُ) “...pa kad zrelost dostigne...” označavaju osamnaest godina.

قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: ثَمَانِيَ عَشْرَةَ سَنَةً...

Qurtubi se, također, poziva i na komentatora Al-Hasana koji je kazao da riječi Kur’ana: “... pa kad zrelost dostigne...” znači navršiti četrdeset godina.

وَقَالَ الْحَسَنُ: هُوَ بُلُوغُ الأرْبَعيِنَ...

Qurtubi na istom mjestu navodi slijedeće predanje Ibn ‘Abbasa koje od njega prenosi rani komentator ‘Ata’:

“Ebu Bekr družio se sa Vjerovjesnikom i pratio ga kao osamnaestogodišnjak, dok je Vjerovjesnik tada bio dvadesetogodišnjak, kad su krenuli u trgovinu u Šam. Pa su se odmorili u nekoj postaji u kojoj je bilo lotosovo drvo, i Vjerovjesnik je sjeo u njegovu hladovinu, dok je Ebu Bekr otišao do nekojeg tamnošnjeg monaha, pa ga je pitao o vjeri. Taj je monah, potom, zapitao:

“Ko je čovjek koji je u hladovini onoga lotosova drveta?”

“To je Muhammed sin Abdullaha sina ‘Abdu-l-Muttalibova!” – odgovorio je Ebu Bekr.

Na to je monah kazao: “Tako mi Boga, on je vjerovjesnik. Niko nakon ‘Isaa, a.s., ispod tog drveta nije potražio hlada!”

Tada se u Ebu Bekirovo srce uliše jamstvo i osvjedočenje. Od Božijeg Poslanika on se nije odvajao ni na putovanjima niti kod kuće. I kad je Božiji Poslanik dobio svoje poslanje u svojoj četrdesetoj godini, Ebu Bekr je u trideset i osmoj godini čvrsto iskazao vjeru u Božijeg Poslanika! A kad je Ebu Bekr navršio četrdeset godina, kazao je (riječi iz Kur’ana): “Gospodaru moj, dopusti mani da Ti zahvalim na Tvojoj blagodati koju si darovao mani i roditeljima mojim...”

وَقَالَ فِي رِوَايَةِ عَطَاءَ عَنْهُ: أنَّ أبَا بَكْرٍ صَحِبَ النَّبِيَّ صلعم وَهُوَ ابْنُ ثَمَانِيَ عَشْرَةَ سَنَةً وَالنَّبِيُّ صلعم ابْنُ عِشْرِينَ سَنَةً، وَهُمْ يُرِيدُونَ الشَّامَ لِلتِّجَارَةِ فَنَزَلاَ مَنْزِلاً فيِهِ سِدْرَةٌ فَقَعَدَ النَّبِيُّ صلعم فِي ظِلِّهَا، وَمَضَى أبُو بَكْرٍ إلَى رَاهِبٍ هُنَاكَ فَسَألَهُ عَنِ الدّيِنِ، فَقَالَ الرَّاهِبُ: مَنِ الرَّجُلُ الَّذِي فِي ظِلِّ الشَّجَرَةِ؟ فَقَالَ: ذَاكَ مُحَمَّدٌ ابْنُ عَبْدِ اللهِ ابْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ. فَقَالَ: هذَا وَاللهِ نَبِيٌّ، وَمَا اسْتَظَلَّ أحَدٌ تَحْتَهَا بَعْدَ عِيسَى، فَوَقَعَ فِي قَلْبِ أبِي بَكْرٍ الْيَقيِنُ وَالتَّصْديِقُ، وَكَانَ لاَ يَكَادُ يُفَارِقُ رَسُولَ اللهِ صلعم فِي أسْفَارِهِ، فَلَمَّا نُبِىءَ رَسُولُ اللهِ صلعم وَهُوَ ابنُ أرْبَعيِنَ سَنَةً، صَدَّقَ أبُو بَكْرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ رَسُولَ اللهِ صلعم وَهُوَ ابْنُ ثَمَانِيَةٍ وَثَلاَثيِنَ سَنَةً. فَلَمَّا بَلَغَ أرْبَعيِنَ سَنَةً قَالَ: رَبِّ أوْزِعْنِي أنْ أشْكُرَ نِعْمَتَكَ...

(Vidi odrednicu ZRELOST - أشُدٌّ - u kojoj se o ovome donose još nekoji detalji).

Navršiti četrdeset godina života znači stupiti u doba duhovnog i umnog punoljetstva. Tjelesne sposobnosti (sposobnost spolnog općenja, rađanja, itd) čovjekovo biće stekne i mnogo ranije (vidi odrednicu BALIG, ali duhovno punoljetstvo, umno punoljetstvo, vele komentatori Kur’ana, čovjek stiče sa stupanjem u četrdesetu godinu.

Tako smatra i Seyyid Qutb (Zilal, 6., 3262-3263) koji tvrdi da stupanje u zrelost pada između tridesete i četrdesete godine čovjekova života.

Četrdeseta je godina potpuno sazrijevanje i punoljetstvo. U četrdesetoj se godini upotpunjavaju sve čovjekove snage, sposobnosti i moći, a čovjek je u četrdesetoj stasao da zrelo i potpuno razmišlja i umuje...

وَبُلُوغُ الأشُدِّ يَتَرَاوَحُ بَيْنَ الثَّلاَثِينَ وَالأرْبَعِينَ. وَالأرْبَعُونَ هِيَ غَايَةُ النَّضْجِ وَالرُّشْدِ، وَفيِهَا تَكْتَمِلُ جَميِعُ الْقُوَى وَالطَّاقَاتِ وَيَتَهَيَّأُ الانْسَانُ للتَّدَبُّرِ وَالتَّفَكُّرِ