S

U Kur’ānu se Sabijci (Sabejci) spominju na tri mjesta (al-Baqarah, II:62; al-Mā’ida, V:69; al-Ḥağğ, XXII:17) u oblicima aṣ-Ṣābi’ūn i aṣ-Ṣābi’īn. U II:68. kaže se:

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ

Onima koji vjeruju, i onima koji su jevreji, i kršćani, i Sabijci, koji su u Boga i Onaj Svijet vjerovali i dobra djela radili, pripada nagrada njihova kod Gospodara njihova! Njima nema straha i oni neće očajavati.

Gotovo istovjetan navod nalazi se i u V:69., dok se u XXII:17., nakon spomena “onih koji vjeruju, zatim jevreja, Sabijaca, kršćana, vatropoklonika i mnogobožaca” - napominje “da će njih Bog, zbilja, na Danu Sudnjem razdvojiti” (إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ).

Ko su Sabijci? Komentatori Kur’āna i autori rječnika Kur’āna daju različita tumačenja u identificiranju ljudi koje Kur’ān naziva aṣ-Ṣābi’ūn i aṣ-Ṣābi’īn. Al-Iṣfahānī (Mufradāt, ṣ. 282) navodi nekoliko mišljenja:

a) Sabijci su narod, qawm (الصَّابِؤُنَ قَوْمٌ),

b) slijedili su vjeru poslanika Nūḥa (كَانُوا عَلَى دِينِ نُوحٍ),

c) Sabijac se kaže za svakog onoga koji izađe iz svoje vjere i pristupi drugoj (وَقِيلَ لِكُلِّ خَارِجٍ مِنَ الدِّينِ إِلَى دِينٍ آخَرَ صَابِئٌ).

Badawi i Haleem (506) tvrde da ova riječ vodi porijeklo ili iz korijena ṣ-b-’ (صَبَأَ), ili iz korijena ṣ-b-w (صَبَوَ), tako je riječ ṣābi’ (صَابِئٌ) jednina riječi Sabijci (الصَّابِؤُنَ). I ovi autori pobrajaju moguća objašnjenja identiteta Sabijaca kao onih “koji tajno obožavaju zvijezde, a na javi se očituju kao pripadnici sina Šītova” (...as worshipping the stars secretly but openly professing themselves to belong to the son of Seth), naime, Ṣābī’ je bio sin Šīta, a Šīt je sin Ademov (son of Adam), Sabijci su, kaže se dalje, sljedbenici Nūḥove vjere (followers of religion of Noah), opisuju ih i kao obožavatelje mjeseca (worshippers of the moon), kao obožavatelje anđela/meleka (worshippers of the angels), itd.

Larousseov Rječnik savremenog arapskog jezika (al-Mu‘ğamu l-‘arabiyyu l-ḥadīṯ, 732) kratko navodi: الصَّابِئَةُ وَالصَّابِؤُنَ: قَوْمٌ يَعْبُدُونَ النُّجُومَ وَيَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ عَلَى دِينِ نُوحٍ... - “Sabijci – narod koji obožava zvijezde i vjeruju da ispovijedaju/slijede Nūḥovu vjeru”.

U pokušaju da dā odgovor ko su doista Sabijci, aṭ-Ṭabarī (Ğāmī‘u l-bayān, I, 145) donosi nekoliko mišljenja. Tvrdi: Sabijac je onaj “koji izmišlja drugu vjeru uz onu u kojoj je” (وَهُوَ الْمُسْتَحْدِثُ سِوَى دِينِهِ دِينًا), tako je vjeroodstupnik (al-murtadd) od muslimana (كَالْمُرْتَدِّ مِنْ أَهْلِ الْإسْلَامِ عَنْ دِينِهِ) kao i Sabijac, štaviše aṭ-Ṭabarī tvrdi da “Arapi nazivaju Sabijcem svakog ko napusti svoju i primi kakvu drugu vjeru” (وَكُلُّ خَارِجٍ مِنْ دِينٍ كَانَ عَلَيْهِ إِلَى آخَرَ غَيْرِهِ تُسَمِّيهِ الْعَرَبُ صَابِئاً). Aṭ-Ṭabarī potom donosi niz predanja u kojima iznosi najrazličitija mišljenja u pokušaju da se identificiraju Sabijci. Jedno predanje kaže da “Sabijci nisu ni jevreji, ni kršćani - oni su bez vjere” (الصَّابِئُونَ لَيْسُوا بِيَهُودٍ وَلا نَصَارَى وَلا دِينَ لَهُمْ). Drugo predanje implicite tvrdi da Sabijci nemaju status “sljedbenika Pisma” (Biblije), to jest, nemaju status koji u islamu ima ahlu l-kitāb (أَهْلُ الْكِتَابِ) koji kod muslimana uživaju jevreji i kršćani. Prema ovom predanju, Sabijci su “između vatropoklonika i jevreja” (الصَّابِئُونَ بَيْنَ الْمَجُوسِ وَالْيَهُودِ). Aṭ-Ṭabarī navodi i jedno predanje koje Sabijce svodi na rang paganstva i pagana, tvrdi da se “ne smije jesti meso životinja koje oni kolju, niti se od njih smije ženiti” (لا تُؤْكَلُ ذَبَائِحُهُمْ وَلا تُنْكَحُ نِسَاؤُهُمْ).

Az-Zamaḫšarī (I, 175) sa svoje strane tvrdi da riječ Sabijci dolazi od trilitera ṣaba’a (وَهُوَ مِنْ صَبَأَ), u značenju: izići iz vjere (إِذَا خَرَجَ مِنَ الدِّينِ). Az-Zamaḫšarī još tvrdi da su Sabijci narod koji se okrenuo od jevrejstva i kršćanstva i obožavao anđele/meleke...

وَهُمْ قَوْمٌ عَدَلُوا عَنْ دِينِ الْيَهُودِيَّةِ وَالنَّصْرَانِيَّةِ وَعَبَدُوا الْمَلاَئِكَةَ...

As-Suyūṭī (10) za Sabijce kaže kratko: Zajednica iz jevreja ili kršćana (طَائِفَةٌ مِنَ الْيَهُودِ أَوِ النَّصَارَى).

Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī (I:153) ponavlja neka od strogih objašnjenja koja smo ovdje naveli (u kojima se Sabijci svode na pagane i idolopoklonike), a donosi i druga. Spominje da obožavaju zvijezde i anđele/meleke, stoga su, tvrdi Burūsawī, kao idolopoklonici; premda čitaju Psalme – meso životinja koje kolju ne smije se jesti, niti se od njih smije ženiti...

...وَعَبَدُوا الْكَوَاكِبَ وَالْمَلاَئِكَةَ فَكَانُوا كَعَبَدَةِ الْأَصْنَامِ وَإِنْ كَانُوا يَقْرَأُونَ الزَّبُورَ لاَ تُؤْكَلُ ذَبَائِحُهُمْ وَلاَ تُنْكَحُ نِسَائُهُمْ...

Burūsawī navodi i sljedeće predanje:

 وَجَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ لِمَ يُسَمَّى الصَّابِؤُنَ صَابِئِينَ فَقَالَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ: لِأَنَّهُمْ إِذَا جَاءَهُمْ رَسُولٌ أَوْ نَبيٌّ أَخَذُوهُ وَعَمَدُوا إِلَى قِدْرٍ عَظيِمٍ فَأَغْلَوْهُ حَتَّى إِذَا كَانَ مُحْمَى صَبُّوهُ عَلَى رَأْسِهِ حَتَّى يَتَفَسَخَ...

“Neki beduin je došao Vjerovjesniku, a.s, i pitao: Zašto se Sabijci tako nazivaju? Vjerovjesnik je odgovorio: Kad bi Sabijcima došao poslanik ili vjerovjesnik, hvatali bi ga i uzeli veliki kotao koji bi grijali, pa kad bi uzavrio sipali bi na glavu (tog poslanika ili vjerovjesnika) vodu sve dok se ne bi glava raspala...”

Rašīd Riḍā (Tafsīru l-manār, I:337) za Sabijce tvrdi “da, čak, vjeruju u utjecaj zvijezda [na ljude]” - حَتَّى إنَّهُمْ اعْتَقَدُوا تَأْثِيرَ الْكَوَاكِبِ. Riḍā navodi da su oni “nezavisna vjerska zajednica” (millah mustaqillah – مِلَّةٌ مُسْتَقِلَّةٌ), itd.

Veliki broj komentara Kur’āna ime Sabijci (Sabejci) izvode iz trilitera ṣaba’a (صَبَأَ) - yaṣba’u (يَصْبَأُ) - ṣab’un (صَبْءٌ), u značenju “promijeniti vjeru”. Lexicon Arabico Latinum (II:475) Sabijce na arapskom navodi kao ṣābiyyūn (صَابِيُّونَ) u značenju: Qui religionem mutant. Naime, ovim objašnjenjem se ukazuje na “ljude koji promijene svoju vjeru”. S druge strane, Max Henning u svome prijevodu Kur’āna (Der Koran, arabisch – deutsch, 10) za Sabijce veli da su Eine monoteistische Sekte... (jednobožačka sljedba).

Jane Dammen McAuliffe (u studiji Exegetical identification of the Ṣābi’ūn) navodi više od dvadeset komentatorskih mišljenja o Sabijskoj vjerskoj zajednici.

Izvori:

Burūsawī, Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, Rūḥu l-bayān, Istanbul, 1421 (H.)

Der Koran (arabisch – deutsch), Aus dem Arabischen von (s arapskog preveo) Max Henning, Cagri Yayinlari, Istanbul, 2009.

Freytagii, Georgii Wilhelmi, Lexicon Arabico Latinum, Librairie du Liban, Bejrut, 1975.

Ḫalīl al-Ğurr, al-Mu‘ğam al-‘arabiyyu al-ḥadīṯ, Librairie Larousse, Paris, 1973.

Isfahānī, ar-Rāÿib al-Isfahānī, Mu‘ğamu mufradāti alfāẓi l-qur’ān, Bejrut, 1972.

McAullife Jane Dammen, Exegetical identification of the Ṣābi’ūn, The Muslim World, vol. LXXII, No. 2, Hartford Seminary, Hartford, 1982.

Suyuṭī, Ğalāluddīn as-Suyuṭī (u saradnji sa Ğalāluddīn al-Maḥallījem), Tafsīru l-ğalālayn, Kairo, 2000.

Ṭabarī, Ibn Ğarīr, Ğāmi‘u l-bayān, I, Kairo, 1900.

Zamaḫšarī, ‘Umar az-Zamaḫšarī, al-Kaššāfu ‘an ḥaqā’iqi tanzīli wa ‘uyuni l-aqāwīli fī wuğūhi t-ta’wīli, Bejrut, 2001.