K

U Kur’ānu se košulja (qamīṣ - قَمِيصٌ) spominje šest puta.^[1] Za te spomene karakteristično je sljedeće:

a) Samo sura Yūsuf (Jūsuf) ili XII. sura sadrži spomen košulje (qamīṣ),

b) Košulja se spominje samo u vezi sa kušnjama Božijeg poslanika Jūsufa (Yūsufa, a.s.),

c) Uvijek je riječ o njegovoj, Jūsufovoj košulji,

d) Spomen košulje u vezi je sa tri dominantne i prekretne epizode u suri Yūsuf.

Ove četiri skaline izviru iz tekstualne evidencije Kur’āna kroz suru Yūsuf, iz njih je vidljivo kako Kur’ān spominje Jūsufovu, a.s. košulju (qamīṣ), te je u tome za vješte umove i duhove komentatora prilika za plijevljenje daljnjih simboličkih razina tumačenja ovog dijela odjeće spomenute u Kur’ānu. Također, na temelju komentara Kur’āna vidljivo je da su kroz “motiv Jusufove košulje” egzegeti otkrili i druge islamske, u biti izvankur’ānske, temelje koje ovoj slavnoj poslaničkoj košulji daju tajnovitost, čudotvornost, kao i znakovitost. O košulji Božijeg poslanika Jūsufa, a.s., pronađena su ili domišljena mnoga predanja koja krase tumačenja sure Yūsuf u klasičnim komentarima Kur’āna. Tako su komentatori o ovom dijelu odjeće poslanika Jusufa, a.s., dali opis i tumačenje triju važnih epizoda u kojima sura Yūsuf, u zadivljujućem pripovijedanju, nudi kako vanjski tako i nutarnji kontekst samog spomena košulje kao odjevnog predmeta koji prekriva srce, prsa i stomak (stanište duhovnog srca).

1. Jusufova braća, njihova zavist,
njegova košulja uprljana krvlju

Sve od 9. do 17. ajeta sure Yūsuf proteže se kazivanje o kovanju zavjere Jūsufove braće da ubiju svoga brata Jūsufa. Prema komentarima Kur’āna, riječ je o Jūsufovoj braći po ocu Jākūbu (Ya‘qūb – يَعْقُوبُ), koji se u Kur’ānu i naročito u komentarima naziva i Izrael (Isrā’īl – إِسْرَائِيلُ).^[2] Praktički, prema slovu Kur’āna, od Jākūba, a.s., i njegovih sinova (banū Isrā’īl – بَنُوا إِسْرَائِيلَ) nastaju jevreji kao povijesni narod, kao ljudstvo poznatih dvanaest jevrejskih plemena. Banū Isrā’īl (ili sinovi Izraela, jevreji) jesu ponavljanje (ili obnavljanje) jednog od izdanaka banū Ādama (بَنُوا آدَمَ), sinova Ademovih.

Naporednost banū Isrā’īla i banū Ādama vidi se u Kur’ānu i u drugim detaljima, npr, kulminacija zavisti braće Jūsūfove prema Jūsūfu (jer on pri sebi ima nubuwwat/poslanstvo, a oni nemaju!) nahodi se u njihovom poviku “Ubijte Jusufa!” (uqtulū yūsufa - أُقْتُلُوا يُوسُفَ).^[3] Ovdje Kur’ān na nutarnji način podsjeća da se u ovim riječima ponavlja motiv dizanja ubilačke ruke brata na brata, odnosno replicira se među jevrejima pradavni sukob dvojice Ādemovih sinova koje su komentari Kur’āna imenovali kao Qābīl i Hābīl.

Napokon, kod Jūsufove braće je prevladalo mišljenje da odustanu od ubojstva i da Jūsufa bace u donje katove nekog bunara ili čatrnje (gayābatu l-ğubb – غَيَابَةُ الْجُبِّ),^[4] što su i učinili. Ocu Jākūbu donijeli su ne samo lažnu priču da je Jūsufa pojeo vuk, već su donijeli i njegovu košulju umazanu lažnom krvlju (bi damin kaḏibin).

وَجَاُؤا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ

I donesoše Jūsufovu košulju, lažnom krvlju natopljenu.^[5]

Ismā‘īl Ḥaqqī u komentaru Rūḥu l-bayān tvrdi da je Jākūb, a.s., tada iz sveg glasa povikao na sinove: “Gdje je Jūsufova košulja?” (أَيْنَ الْقَميِصُ), pa ju je potom stavio na lice i plakao dok mu se lice nije umazalo krvlju sa nje...^[6]

...صَاحَ بِأَعْلَى صَوْتِهِ أَيْنَ الْقَمِيصُ، فَأَخَذَهُ وَأَلْقَاهُ عَلَى وَجْهِهِ وَبَكَى حَتَّى خُضِّبَ وَجْهُهُ بِدَمِ الْقَمِيصِ

Ismā‘īl Ḥaqqī još tvrdi: Kad je Jākūb iznova pogledao Jūsufovu krvavu košulju, primijetio je da nije pocijepana, niti je na njoj bilo ikakva traga vučjih čeljusti ili zvjerinjih očnjaka (lā aṯara li nābin – لاَ أَثَرَ لِنَابٍ).^[7] Ovaj komentator potom dodaje da se Jākūb, a.s., sa sarkazmom obratio svojim sinovima: “Boga mi, nikada do danas nisam vidio vuka milostivnijeg od ovoga, pojeo mi je sina ali mu nije poderao košulju...”^[8]

...تَاللهِ مَا رَأَيْتُ كَالْيَوْمِ ذِئْبًا أَحْلَمَ مِنْ هَذَا أَكَلَ ابْنِي وَلَمْ يُمَزِّقْ عَلَيْهِ قَميِصَهُ...

Na ovom mjestu komentatori usredsređuju svoju pažnju na Jūsufov, a.s., boravak u bunaru.

Kako su braća s njega strgnula košulju (jer bila im je potrebna da je natope krvlju i tako “prevare” oca Jākūba), Jūsuf, a.s., se našao bez košulje. Sjetio se, međutim, hamajlije koju je držao o svome vratu (i koju mu je nekada prije dao otac Jākūb). U hamajliji je imao rješenje, naime, u jednome predanju se prenosi da, kad je Ibrāhīm, a.s., bio bačen na lomaču i kad mu je skinuta odjeća, došao mu je Džibrīl sa košuljom od svile Dženneta, pa mu je obukao tu košulju, poslije je Ibrāhīm tu džennetsku košulju predao sinu Isḥāqu, a Isḥāq je košulju predao [svome sinu] Jākūbu/Ya‘qūbu. Pa ju je Jākūb stavio u hamajliju i objesio sinu Jūsufu oko vrata.^[9]

وَيُرْوَى أنَّ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ حِينَ أُلْقِيَ فِي النَّارِ وَجُرِّدَ عَنْ ثِيَابِهِ أتَاهُ جِبْرِيلُ بِقَميِصٍ مِنْ حَريِرِ الْجَنَّةِ فَأَلْبَسَهُ إِيَّاهُ فَدَفَعَهُ إِبْرَاهِيمُ إِلَى إِسْحَاقَ وَإسْحَاقُ إِلَى يَعْقُوبَ فَجَعَلَهُ يَعْقُوبُ فِي تَمِيمَةٍ وَعَلَّقَهَا فِي عُنُقِ يُوسُفَ...

U ovom se tekstu uvodi čudotvorna rajska košulja koju nasljeđuju Božiji poslanici s oca na sina. U tome se vidi komentatorski postupak povezivanja Jūsufa, a.s., sa njegovim precima koji su, redom, bili Božiji poslanici. Jūsuf, a.s., dakle, nosi ne samo svoju, već i njihovu košulju, pa kuša time ne samo svoju, već i njihovu nevolju, i prolazi kroz slična stradanja kroz koja su prošli i oni. I sam az-Zamaḫšarī, poznati racionalista u tafsīru, kaže da je melek Džibrīl došao u čatrnju Jūsufu, a.s., izvadio je košulju iz hamajlije i obukao je Jūsufu. (فَجَاءَ جِبْرِيلُ فَأَخْرَجَهُ وَأَلْبَسَهُ إِيَّاهُ).^[10]

Naravno, ova rajska košulja je neprolazna, ona je neuništiva. Jūsufa, a.s., ta je džennetska svilena i čudotvorna košulja štitila u bunaru. K tome, komentatori tvrde da su insekti i gmazovi u bunaru “jedni drugima rekli – ne izlazite iz svojih staništa jer je jedan od Božijih vjerovjesnika sišao u vaš prostor...”

...إِنَّ هُوَّامَ الْبِئْرِ قَالَ بَعْضُهَا لِبَعْضٍ لاَ تَخْرُجَنَّ مِنْ مَسَاكِنِكُنَّ فَإِنَّ نَبِيًّا مِنَ الأَنْبِيَاءِ نَزَلَ بِسَاحَتِكُنَّ...

K tome, Jūsuf, a.s., je u ovom dubokom bunaru bio pod zaštitom Džibrīlovom, koji je, prema Ismā‘īlu Ḥaqqīju, snažnim povikom otjerao jednu zmijurinu od njega, tako glasno da je ogluhnula (الْأَفْعَى فَإِنَّهَا قَصَدَتْ يُوسُفَ فَصَاحَ بِهَا جِبْرِيلُ فَصَمَّتْ...).^[11] Od tada je zmijsko potomstvo gluho (وَبَقِيَ الصَّمَمُ فىِ نَسْلِهَا), tvrdi Ismā‘īl Ḥaqqī.^[12]

2. Zavodnica Zulejha napada Jūsufa,
trga mu košulju

Božiji poslanik Jūsuf, a.s., potom je spašen tako što ga je vodonoša jedne karavane izvukao iz bunara.^[13]

Trgovci su ga uskoro prodali u Misiru (Egiptu), dopao je na dvor jedne ugledne i lijepe žene, supruge faraonova velikaša.

Upravo tu začinje se druga epizoda, u njenom je središtu Jūsufova, a.s., košulja, ovdje se taj odjevni predmet navodi intenzivno, četiri puta (u oblicima qamīṣahū i qamīṣuhū - u suri Yūsuf, ajeti 25-28):

وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِن دُبُرٍ وَأَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَى الْبَابِ قَالَتْ مَا جَزَاءُ مَنْ أَرَادَ بِأَهْلِكَ سُوءًا إِلَّا أَن يُسْجَنَ أَوْ عَذَابٌ أَلِيمٌ . قَالَ هِيَ رَاوَدَتْنِي عَن نَّفْسِي وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِنْ أَهْلِهَا إِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكَاذِبِينَ. وَإِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِنَ الصَّادِقِينَ. فَلَمَّا رَأَى قَمِيصَهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ قَالَ إِنَّهُ مِن كَيْدِكُنَّ إِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيمٌ

Pa njih dvoje [Jusuf i Zulejha] potrčaše do vrata, a ona košulju njegovu straga rastrga, i na muža njezina se namjeriše kraj vrata.

“Kakva je kazna” – povika ona –“onome ko je ženi tvojoj zlo snovao, ako ne utamničenje ili patnja bolna?!”

“Ona je mene zavodila” – reče on, i poče svjedočiti iz porodice njezine jedan svjedok:

“Ako je košulja njegova sprijeda rastrgana, istinu ona zbori a on lažac je pravi! A ako je košulja njegova straga rastrgana, tad ona laže a on zbori istinu!”

I kad on vidje da je košulja njegova straga rastrgana, reče: “Ovo je čin ženske spletke vaše, vaše spletke ženske zbilja su velike!”^[14]

Al-Qurṭubī u svome komentaru Kur’āna detaljno opisuje ovu drugu epizodu sa Jūsufovom košuljom. Kur’ānski izričaj “a ona košulju njegovu straga rastrga” - وَقَدَّتْ قَميِصَهُ مِنْ دُبُرٍ - al-Qurṭubī tumači kao scenu u kojoj Kur’ān opisuje zavodnicu Zulejhu kako, u nastupu strastvene ljubavi i seksualne pohote, “straga trga njegovu košulju”. Naime, kao da ovaj komentator u narednim riječima želi reći da je košulja neka vrsta (makar privremene) prepreke za Zulejhu da dođe do Jūsufa.

Al-Qurṭubī kaže:

...فَتَعَادَيَا، هِيَ لِتَرُدَّهُ إِلَى نَفْسِهَا، وَهُوَ لِيَهْرُبَ مِنْهَا، فَأَدْرَكَتْهُ قَبْلَ أَنْ يَخْرُجَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِنْ دُبُرٍ...

“... pa njih dvoje [Jūsuf i Zulejha] potrčaše, ona da bi ga vratila k sebi, a on da bi pobjegao od nje, pa ga je ona stigla prije negoli je izišao i košulju njegovu straga rastrgla...”^[15]

 Al-Qurṭubī opisuje kako je Zulejha razderala Jusufovu košulju:

فَقَبَضَتْ فِي أَعْلَى قَمِيصِهِ فَتَخَرَّقَ الْقَمِيصُ عِنْدَ طَوْقِهِ، وَنَزَلَ التَّخْرِيقُ
إِلَى أَسْفَلِ الْقَمِيصِ...

“Zgrabila je za gornji dio košulje, pa se košulja poderala kod jake, poderotina je sišla do u dno košulje...”^[16]

Inače, al-Qurṭubī opisuje da je Zulejha bila silno zaljubljena u Jūsufa, evo jednoga predanja koje on navodi sa lancem prenosilaca koji seže čak do slavnoga Salmāna al-Fārisīja:

...عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ قَالَ: إِمْرَأَةُ الْعَزِيزِ اسْتَوْهَبَتْ زَوْجَهَا يُوسُفَ فَوَهَبَهُ لَهَا، وَقَالَ: مَا تَصْنَعِينَ بِهِ؟ قَالَتْ: اتَّخِذُهُ وَلَدًا، قَالَ: هَوَ لَكِ، فَرَبَّتْهُ حَتَّى أَيْفَعَ وَفِي نَفْسِهَا مِنْهُ مَا فِي نَفْسِهَا، فَكَانَتْ تَنْكَشِفُ لَهُ وَتَتَزَيَّنُ وَتَدْعُوهُ مِنْ وَجْهِ اللُّطْفِ فَعَصَمَهُ اللهُ...

“Od Salmāna al-Fārisīja se prenosi: Žena uglednika ‘Azīza je zatražila da joj njen muž pokloni Jūsufa, pa joj ga je poklonio, i pitao je: - Šta ćeš s njime raditi? Ona je odgovorila: - Posiniću ga! – Dajem ti ga! – rekao joj je muž. Zulejha je Jūsufa odgojila dok nije odrastao, prema njemu je osjetila silnu strast, pa mu se otkrivala, uljepšavala i pozivala ga na dražestan način. Pa je Bog zaštitio Jūsufa.”^[17]

Muḥammed ‘Alī aṣ-Ṣābūnī u svome komentaru ovog mjesta iz sure Yūsuf tvrdi da je Zulejha bila u svom “životinjskom uzbuđenju” (فىِ هِيَاجِهَا الْحَيْوَانِيِّ).^[18]

Jūsuf je potom nepravedno dopao u zatvor, a nakon zatvora i izlaska na slobodu, uspeo se na vlast. Godine su prolazile, u njegovom rodnom Kan‘ānu zavladala je velika glad.

3. Jusufova, a.s., košulja kao
iscjeliteljski predmet

Važna vijest koja se pomalja iz 84. ajeta sure Yūsuf je da je Jūsufov, a.s., otac Jākūb (Yā‘qūb) oslijepio.

Naime, prema Kur’ānu, nakon drugog povratka Jākūbovih sinova (tj. Jūsufove braće) sa tovarima žita i živežnih namirnica iz Misira, te nakon što je i sam Benjamin, Jākūbu preostali sin miljenik, morao ostati kao zalog u Misiru, tužni otac Jākūb, a.s., uzvikuje:

 “O Jūsufe, tugo moja!” (يَا أَسَفَا عَلَى يُوسُفَ). “A oči mu [u Jākūba] bijahu od jada pobijeljele!”^[19] (وَابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ).

Az-Zamaḫšarī tumači kur’ānske riječi wa ’byaḍḍat ‘aynāhu (وَابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ) u značenju: “Oslijepio je!” (قَدْ عَمِيَ بَصَرُهُ).^[20] Az-Zamaḫšarī dodaje i jedno predanje: Naime, Jākūb, a.s., je plakao osamdeset godina, sve od rastanka sa Jūsufom, a.s., pa do ponovnog susreta...^[21]

مَا جَفَّتْ عَيْنَا يَعْقُوبَ مِنْ وَقْتِ فِرَاقِ يُوسُفَ إِلَى حيِنِ لِقَائِهِ ثَمَانيِنَ عَامًا

Plač je prouzrokovao sljepilo kod Jākūba, a.s., tvrdi az- Zamaḫšarī:^[22]

الْحُزْنُ كَانَ سَبَبَ الْبُكَاءِ الَّذِي حَدَثَ مِنْهُ الْبَيَاضُ

Prema komentarima Kur’āna, kako se glad kod Jūsufove braće u Kan‘ānu povećala, njihova karavana je po treći put krenula u Misir da se namiri žitom. Njihov brat Jūsuf odlučio je da im se otkrije tek kad su mu uručili pismo od njihova (i njegova) oca Jākūba. Naime, oslijepljeli Jākūb je izdiktirao jedno pismo “ugledniku Egipta” (إِلىَ عَزيِزِ مِصْرَ), u pismu je stajalo:

فَإِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ مُوكَلٌ بِنَا الْبَلاَءُ: أَمَّا جَدِّي فَشُدَّتْ يَدَاهُ وَرِجْلاَهُ وَرُمِيَ بِهِ فِي النَّارِ لِيُحْرَقَ فَنَجَّاهُ اللهُ وَجُعِلَتْ النَّارُ عَلَيْهِ بَرْدًا وَسَلاَمًا، وَأَمَا أَبِي فَوُضِعَ السِّكيِنُ عَلَى قَفَاهُ لِيُقْتَلَ فَفَدَاهُ اللهُ، وَأَمَّا أَنَا فَكَانَ لِي إِبْنٌ وَكَانَ أَحَبَّ أَوْلاَدِي إِلَيَّ فَذَهَبَ بِهِ إِخْوَتُهُ إِلَى الْبَرِّيَّةِ ثَمَّ أَتَونِي بِقَميِصِهِ مُلَطَّخاً باِلدَّمِ وَقَالُوا: قَدْ أَكَلَهُ الذِّئْبُ، فَذَهَبَتْ عَيْنَايَ مِنْ بُكَائِي عَلَيْهِ...

“Mi smo porodica kojoj je dosuđeno stradanje: Mome djedu su svezali ruke i noge, bačen je u vatru da sagori, pa ga je Bog spasio, vatra mu je učinjena hladnom i spasom. Mome ocu je nož stavljen pod grlo da bude ubijen, pa ga je Bog izbavio. A kad sam posrijedi ja, imao sam sina, bio mi je najdraže dijete, pa ga braća odvedoše u pustinju, a potom mi donesoše njegovu košulju poprskanu krvlju, kazali su: ‘Pojeo ga vuk!’ Pa mi se vid oduzeo od plakanja za sinom...”^[23]

Komentari Kur’āna ovdje kontekstualno poručuju: Kad je Jūsuf pročitao ovo pismo, odlučio je da se otkrije svojoj braći, također, odlučio je poslati svoju košulju svome oslijepljelom ocu Jākūbu.

Tako je, ujedno, došlo do trećeg važnog (epizodnog) spomena Jūsufove, a.s., košulje. Usred ove epizode u suri Yūsuf bilježe se Jūsufove riječi u Kur’ānu:

اِذْهَبُوا بِقَميِصِي هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصيِرًا

Odnesite moju košulju ovu i nju stavite na lice oca moga - on će progledati!^[24]

Najpoznatiji klasični komentatori Kur’āna, među njima i az-Zamaḫšarī ukazuju na čudotvornost ove Jūsufove košulje. Ovaj komentator tvrdi da je sam melek Džibril zapovjedio Jūsufu da košulju pošalje svome ocu Jākūbu, košulja je mirisala rajskim mirisom (أَمَرَهُ جِبْريِلُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَنْ يُرْسِلَهُ إِلَيْهِ فَإِنَّ فيِهِ ريِحَ الْجَنَّةِ).^[25] Štaviše, ni az-Zamaḫšarī ne propušta reći da je “to košulja koja je porijeklom iz Dženneta” (وَكَانَ مِنَ الْجَنَّةِ), kad god se “stavi na nekoga ko ima nevolju ili na bolesnika – taj ozdravi!”^[26]

لاَ يَقَعُ عَلَى مُبْتَلَى وَلاَ سَقيِمٍ إِلاَّ عُوفِيَ....

Ibn ‘Arabī tvrdi da je ova košulja nasljedna, ona je bila u Jūsufovoj hamajliji kad je bio bačen u bunar...^[27]

...هُوَ الْقَمِِيصُ الْإِرْثِيُّ الَّذِى كَانَ فِي تَعْويِذِهِ حِينَ أُلْقِيَ فِى الْبِئْرِ

Az-Zamaḫšarī također tvrdi da je ova košulja nasljedna (al-qamīṣu l-mutawāraṯu – الْقَمِيصُ الْمُتَوَارَثُ), bila je u Jūsufovoj hamajliji (الَّذِي كَانَ فِي تَعْويِذِ يُوسُفَ).^[28]

Kako se vidi, treća epizoda sa Jūsufovom košuljom je “sretna”, njome se Jākūbu, a.s., iscjeljuje vid, istina o zavjeri i izdajstvu braće izlazi na vidjelo, itd. Ovdje se, također, vidi vedri ton Kur’āna, nakon teškoće uvijek dolazi olakšanje. U međuvremenu se treba lijepo strpjeti (fa ṣabrun ğamīlun).

Ima komentara Kur’āna koji, opisujući na kraju Jākūbovu, a.s., sreću, jer se sastao sa sinom Jūsufom nakon osamdeset godina, navode neke razloge zašto je dragi Bog iskušao Jākūba ovako teškim iskušenjem rastanka sa sinom Jūsufom, kao i dugotrajnog plakanja i čežnje za njim. Evo samo nekoliko razloga zašto je uslijedilo “Jākūbovo kajanje”.

Prvo, nekada je Jākūb zaklao jare pred majkom mu kozom, Bogu to nije bilo drago. (أَنَّهُ ذَبَحَ جَدْيًا بَيْنَ يَدَيْ أُمِّهِ فَلَمْ يَرْضَ اللهُ تَعَالَى ذَلِكَ).^[29]

Drugo, jednom mu je prosjak namjernik zatražio hrane, pa se Jākūb na to nije osvrtao, prosjak je otišao ucviljen... (إِسْتَطْعَمَهُ يَوْمًا فَقِيرٌ فَمَا اهْتَمَّ بِإِطْعَامِهِ فَانْصَرَفَ الْفَقيِرُ حَزيِنًا...).

Treće, kad se Jākūbu rodio Jūsuf, Jākūb mu je kupio jednu dojilju koja je imala svoga sina, dojenče, pa je Jākūb prodao to dojenče kako bi Jūsufu bilo više mlijeka! Dojilja je plakala, preklinjala ga i rekla: “O Bože, Jākūb me evo rastavi sa sinom, pa i Ti njega rastavi od njegova sina Jūsufa!” Bog je primio njenu molbu, Jākūb se nije susreo sa Jūsufom sve dok ona robinja dojilja nije susrela svoga sina...

...لَمَّا وُلِدَ يُوسُفُ اشْتَرَى يَعْقُوبُ لَهُ ظِئْرًا وَكَانَ لَهَا ابْنٌ رَضِيعٌ فَبَاعَ ابْنَهَا تَكْثيِرًا لِلَّبَنِ عَلَى يُوسُفَ فَبَكَتْ وَتَضَرَّعَتْ وَقَالَتْ يَا رَبِّ إِنَّ يَعْقُوبَ فَرَّقَ بَيْنِي وَبَيْنَ وَلَدِي فَفَرِّقْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ وَلَدِهِ يُوسُفَ فَاسْتَجَابَ اللهُ دُعَائَهَا فَلَمْ يَصِلْ يَعْقُوبُ إِلَى يُوسُفَ إِلاَّ بَعْدَ أَنْ لَقِيَتْ تِلْكَ الْجَارِيَةُ ابْنَهَا...

Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī navodi ova i slična predanja, izjavljuje da su ovakva djela i postupci “strani i daleko od toga da ih počine Božiji poslanici, a.s., ali, ipak, Sudbina čini to što joj je volja” (...وَإِنْ كَانَ بَعِيدًا بِالنِّسْبَةِ إِلَى الأَنْبِيَاءِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ إِلاَّ أَنَّ الْقَضَاءَ يَفْعَلُ مَا يَفْعَلُ), zaključuje on. (I mi smo ova predanja naveli ovdje samo radi uzimanja pouke.).

Kako se vidi iz ovog kratkog podsjećanja na motiv košulje u suri Yūsuf, komentari su u njemu raskrili ne samo historijska i moralna značenja, već i čudotvorna i nadnaravna važenja. Jūsufova košulja je znak njegove čednosti. U insistiranju komentatora Kur’āna da naprave razliku između rajske (vječne) košulje s jedne, i košulje koju s njega skidaju njegova braća ili trga njegova zavodnica Zulejha, jeste želja da se ukaže na neprolaznost i vječnost moralnog stava i držanja.

Izvori:

‘Abdulbāqī, Muḥammad Fu’ād ‘Abdulbāqī, al-Mu‘ğamu l-mufahras li alfāẓi l-qur’āni l-karīm, Teheran, 1407. (H).

‘Arabī, Ibn ‘Arabī, Tafsīr Ibn ‘Arabī, Kairo, dva sveska, bez godine izdanja.

Burūsawī, Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, Rūḥu l-bayān, IV, Osmanli Yayinevi, Istanbul, 1421. (h).

Qurṭubī, Abū ‘Abdillāh Muḥammad ibn Aḥmad al-Anṣārī al-Qurṭubī, Al-Ğāmi‘u li aḥkāmi l-Qur’ān, V, Bejrut, 1988.

Ṣābūnī, Muḥammed ‘Alī aṣ-Ṣābūnī, Ṣafwatu t-tafāsīr, VI, Bejrut, 1981.

Zamaḫšarī, ‘Umar az-Zamaḫšarī, al-Kaššāfu ‘an ḥaqā’iqi tanzīli wa ‘uyūni l-aqāwīli fī wuğūhi t-ta’wīli, sv. II, Bejrut, 2001.

 

^[1]      Usp. Muḥammad Fu’ād ‘Abdulbāqī, al-Mu‘ğamu l-mufahras li alfāẓi l-qur’āni l-karīm, Teheran, 1407. (H)., ṣ. 676.

^[2]      Npr. Kur’ān naziva Ya‘qūba imenom Isrā’īl u XIX. suri (Maryam), u āyatu 58.

^[3]      Kur’ān, Yūsuf, XII:9.

^[4]      Kur’ān, Yūsuf, XII:10.

^[5]      Kur’ān, Yūsuf, XII:18.

^[6]      Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, Rūḥu l-bayān, IV, Osmanli Yayinevi, Istanbul, 1421. (h), ṣ. 226.

^[7]      Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, isto, IV, ṣ. 227.

^[8]      Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, isto, IV, ṣ. 226.

^[9]      Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, isto, IV, ṣ. 222.

^[10]     Az-Zamaḫšarī, ‘Umar az-Zamaḫšarī, al-Kaššāfu ‘an ḥaqā’iqi tanzīli wa ‘uyūni l-aqāwīli fī wuğūhi t-ta’wīli, sv. II, Bejrut, 2001., ṣ. 424.

^[11]     Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, isto, IV, ṣ. 224.

^[12]     Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, isto, IV, ṣ. 224.

^[13]     Kur’ān, Yūsuf, XII:19. i dalje.

^[14]     Kur’ān, Yūsuf, XII:25-28.

^[15]     Abū ‘Abdillāh Muḥammad ibn Aḥmad al-Anṣārī al-Qurṭubī, Al-Ğāmi‘u li aḥkāmi l-Qur’ān, V, Bejrut, 1988., ṣ. 113.

^[16]     Al-Qurṭubī, V., isto, ṣ. 113.

^[17]     Al-Qurṭubī, V., isto, ṣ. 117.

^[18]     Muḥammed ‘Alī aṣ-Ṣābūnī, Ṣafwatu t-tafāsīr, VI, Bejrut, 1981., ṣ. 14.

^[19]     Kur’ān, Yūsuf, XII:84.

^[20]     Az-Zamaḫšarī, ‘Umar az-Zamaḫšarī, al-Kaššāfu ‘an ḥaqā’iqi tanzīli wa ‘uyūni l-aqāwīli fī wuğūhi t-ta’wīli, sv. II, Bejrut, 2001., ṣ. 428.

^[21]     Az-Zamaḫšarī, isto, II, ṣ. 428.

^[22]     Az-Zamaḫšarī, isto, ṣ. II, 428.

^[23]     Az-Zamaḫšarī, isto, II, ṣ. 472.

^[24]     Kur’ān, Yūsuf, XII:93.

^[25]     Az-Zamaḫšarī, isto, II, ṣ. 472.

^[26]     Az-Zamaḫšarī, isto, II, ṣ. 474.

^[27]     Ibn ‘Arabī, Tafsīr Ibn ‘Arabī, Kairo, bez godine izdanja, I, ṣ. 331.

^[28]     Az-Zamaḫšarī, isto, II, ṣ. 474.

^[29]     Ismā‘īl Ḥaqqī Burūsawī, isto, IV, ṣ. 225.