P
POTOP (aṭ-ṭūfān – الطُّوفَانُ)
I.
Potop ili aṭ-ṭūfān (الطُّوفَانُ) je riječ Kurʼāna koja sama po sebi ukazuje na veliku vijest u Kurʼānu o kažnjavanju čovječanstva. Spominje se u odnosu na dva drevna naroda, tj. na Nūḥovu i faraonovu civilizaciju. Prema Al-Iṣfahānīju (320), staroarapska riječ aṭ-ṭūfān (الطُّوفَانُ) ne znači samo potop, već znači “svaki događaj/zbud koji pogodi čovjeka” (Wa ṭ-ṭūfānu kullu ḥādiṯatin tuḥīṭu bi l-insāni – وَالطُّوفَانُ كُلُّ حَادِثَةٍ تُحيِطُ بِالْإنْسَانِ ). Al-Iṣfahānī potom dodaje da je riječ “potop” ili aṭ-ṭūfān (الطُّوفَانُ) postala “uobičajena za vodu koja premaša, prevršuje količinom, stoga što je upravo [velika] voda bila onaj događaj/zbud (ogromna količina vode) koji je zadesio Nūḥov narod...”
وَصَارَ مُتَعَارَفًا فىِ الْمَاءِ الْمُتَنَاهِي فىِ الْكَثْرَةِ لِأجْلِ أَنَّ الْحَادِثَةَ الَّتىِ نَالَتْ قَوْمَ نوُحٍ كَانَتْ مَاءً...
Engleski prijevodi Kurʼāna riječ “potop” (aṭ-ṭūfān) obično prevode riječju the flood, dok njemački prijevodi Kurʼāna daju riječ die Flut, latinski rječnici kurʼānsku riječ aṭ-ṭūfān prevode riječima: Omnia occupaus pluvia; aquae fluxus submergens; diluvium... Ruski prijevod Kurʼāna od Kračkovskog prevodi aṭ-ṭūfān riječju potop (потоп).
II.
Potop ili aṭ-ṭūfān (الطُّوفَانُ) u Kurʼānu se spominje dvaput, jednom u vezi sa Božijim poslanikom Nūḥom, a.s., a drugi put u vezi sa Božijim poslanikom Mūsāom, a.s. Slijedeći hronološki slijed događaja iz poslaničke povijesti, uočavamo da sūra Al-ʻAnkabūt/Pauk (29:14) spominje potop koji je zadesio Nūḥov narod:
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عَامًا
فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ
A Mi [Bog] smo Nūḥa poslali njegovu narodu, pa je među njima ostao pedeset manje od hiljadu godina! Pa ih potop zahvati zato što su bili silnici.
Potop ili potopi (snažni povodnji) koji su se kasnije događali (tj. za vrijeme Mūsā/Mojsija) spominju se u sūri Al-Aʻrāf/Zidovi (7:133), tu se veli:
فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُّفَصَّلَاتٍ
فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُّجْرِمِينَ
Pa smo Mi [tj. Bog] na njih [faraonov narod] povodnje slali, i skakavce, i krpelje, i žabe, i krv kao znakove razgovijetne, ali, oni su se oholili i bili narod grješnički.
Ova dva navoda Kurʼāna dobro je shvatiti i razumijevati u kontekstu kazivanja te knjige o velikim i strašnim Božanskim kaznama koje su pogađale (i koje pogađaju ili “discipliniraju” čovječanstvo.
III.
Komentari Kurʼāna donose obilje tumačenja riječi aṭ-ṭūfān (الطُّوفَانُ). Al-Qušayrī (2:453), tumačeći sūru Al-ʻAnkabūt/Pauk (29:14), veli da je Božijem poslaniku Nūḥu sam Bog saopćio da će u njegovom narodu biti malo vjernika, tek jedna mala grupa (aš-širḏimatu l-yasīrah – الشِّرْذِمَةُ الْيَسيِرَةُ) onih koji su već vjerovali u Boga. Stoga je Bog odlučio da kazni njegov narod, zapovjedio je Nūḥu da pravi lađu, “a nevjernike je potopio, sve do zadnjeg, tako je Bog ispunio svoju prijetnju i pomogao svoga roba/štovatelja [Nūḥa]...”
وَلَقَدْ عَرَّفَهُ اللهُ أَنَّهُ لَنْ يُؤْمِنَ مِنْهُمْ إِلاَّ الشِّرْذِمَةُ الْيَسيِرَةُ الَّذيِنَ كَانُوا قَدْ آمَنُوا، وَأَمَرَهُ بِاتِّخَاذِ السَّفيِنَةِ، وَأَغْرَقَ الْكُفَّارَ وَلَمْ يُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا، وَصَدَقَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ...
U vezi sūre Al-Aʻrāf/Zidovi (7:133), gdje se spominju Božanske kazne povodnjima, skakavcima, krpeljima, žabama i krvlju... Al-Qušayrī (1:350) ukazuje na raznovrsnost tih kazni, te veli da je faraonov narod i njegove ljude “Bog raznovrsno kažnjavao, jer su se, naime, i oni na raznovrsne načine suprotstavljali [Bogu]...”
جَنَّسَ عَلَيْهِمُ الْعُقُوبَاتِ لَمَّا نَوَّعُوا وَجَنَّسُوا فُنُونَ الْمُخَالَفَاتِ...
IV.
Burūsawī govori opširno o potopu u doba Nūḥova, naročito ga spominje u svojim tumačenjima sūre Al-ʻAnkabūt/Pauk (tj. 29:14.). Tumačeći, pak, sūru Al-Aʻrāf/Zidovi (7:133), Burūsawī (3:220) veli da je “Bog poslao svoju kaznu [na faraonove ljude, narod] zbog njihovih grijeha...”
فَأَرْسَلَ اللهُ عَلَيْهِمْ عُقُوبَةً لِجَرَائِمِهِمْ
Navodno je kažnjavanje faraonovih ljudi, svite i njegova naroda uslijedilo nakon jedne očajne molbe Mūsāa/Mojsija, koju je uputio Bogu (usp. Burūsawī, 3:220), ta molba je glasila:
يَا رَبِّ إنَّ عَبْدَكَ فِرْعَوْنُ عَلاَ فِى الْارْضِ وَبَغَى وَعَتَا وَإنَّ قَوْمَهُ نَقَضُوا عَهْدَكَ فَخُذْهُمْ بِعُقُوبَةٍ تَجْعَلُهَا عَلَيْهِمْ نَقْمَةً وَلِقَوْمِى عِظَةً وَلِمَنْ بَعْدَهُمْ عِبْرَةً...
“Gospodaru! Tvoj rob faraon osilio se na Zemlji, čini nered i u tome prelazi mjeru, a njegov narod krši zavjet dat Tebi!
Kazni ih kaznom koja će im biti odmazda, mome narodu [jevrejima] pouka, a onima nakon njih znamenje...”
K tome, prema Burūsawīju (3:220), riječ aṭ-ṭūfān (الطُّوفَانُ) označava “vodu koja ih je skolila i sa svih strana obuzela, potopila njihova staništa i usjeve, sve to kišom i poplavom...”
الطُّوفَانُ اَىْ الْمَاءُ الَّذِى طَافَ بِهِمْ وَاحَاطَ وَغَشِىَ أَمَاكِنَهُمْ وَحَرْثَهُمْ
مِنْ مَطَرٍ أوْ سَيْلٍ...
U tumačenju riječi “potop”, aṭ-ṭūfān (الطُّوفَانُ), Burūsawī je mnogo opširniji u 6. svesku svoga komentara Kurʼāna (str. 455. i dalje), to jest u komentiranju sure Al-ʻAnkabūt/Pauk (tj. 29:14):
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عَامًا
فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ
A Mi [Bog] smo Nūḥa poslali njegovu narodu, pa je među njima ostao pedeset manje od hiljadu godina! Pa ih potop zahvati zato što su bili silnici.
V.
Burūsawī (6:455. i dalje), slijedeći možda Al-Iṣfahānīja i tumačenje koje smo već spomenuli, tvrdi da se riječ aṭ-ṭūfān “koristi za sve što zadesi i pogodi nečim na velik, žestok i silovit način, [aṭ-ṭūfān se kaže] za svaku poplavu, vjetar, uništavajuću pomrčinu/oluju, ubijanje, pomor, kugu, velike boginje, male boginje i glad...”
وَالطُّوفَانُ يُطْلَقُ عَلَى كُلِّ مَا يَطُوفُ بالشَّىْءِ وَيُحيِطُ بِهِ عَلَى كَثْرَةٍ وَشِدَّةٍ وَغَلَبَةٍ مِنَ السَّيْلِ وَالرّيِحِ وَالظَّلاَمِ وَالْقَتْلِ وَالْمَوْتِ وَالطَّاعُونِ وَالْجَدَرِىِّ وَالْحَصْبَةِ وَالْمَجَاعَةِ...
Burūsawī (6:455. i dalje) u svojim tumačenjima Potopa spomenutog u Kurʼānu (29:14) smatra da se radilo o sveopćem potapanju čovječanstva. Riječi Kurʼāna iz 29:14: “Pa ih potop zahvati” (fa aẖaḏahumu ṭ-ṭūfānu - فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ) – prema Burūsawīju znače kaznu kojom “su potopljeni svi nevjernici na cijeloj Zemlji...”
فَغَرَقَ مَنْ فىِ الدُّنْيَا كُلِّهَا مِنَ الْكُفَّارِ...
Također Burūsawī (6:456., kao i na drugim mjestima) tvrdi da je potop bio sveopći, on kaže: Wa qad ṭafa l-māʼu ḏālika l-yawma bi ğamīʻi l-arḍi (وَقَدْ طَافَ الْمَاءُ ذَلِكَ الْيَوْمَ بِجَميِعِ الْارْضِ). Burūsawī u svojim komentarima smatra da je tadašnje čovječanstvo, u vrijeme Božjeg poslanika Nūḥa, a.s., bilo uništeno zbog svojih prijestupa i nevjerstva koje je imalo za posljedicu teške grijehe.
Burūsawī se na ovom mjestu u svome tafsīru (6:456) bavi i pitanjem: Koliko je bilo ljudi spašenih na ovoj lađi? On se poziva na Kurʼān (29:15), navodi riječi Objave: Fa anğaynāhu wa aṣḥāba s-safīnati (فَأَنجَيْنَاهُ وَأَصْحَابَ السَّفِينَةِ) – “Pa smo njega [Nūḥa] i one na lađi Mi spasili...” Kurʼānska sintagma aṣḥābu s-safīnati (أَصْحَابُ السَّفيِنَةِ), ili “ljudi/bića na lađi/barki”, od Burūsawīja je protumačena riječima:
...man rakiba maʻahū fīhā min awlādihī wa atbāʻihī wa kānū ṯamānīna ḏukūran wa ināṯan...
...مَنْ رَكِبَ مَعَهُ فيِهَا مِنْ أَوْلاَدِهِ وَأَتْبَاعِهِ وَكَانُوا ثَمَانيِنَ ذُكُورًا وَإِنَاثًا...
“[Bog je spasio] onu djecu i Nūḥove sljedbenike koji su se ukrcali s njim [u barku], bilo ih je osamdeset muškaraca i žena...”
(O Potopu još vidjeti i u odrednicama NŪḤOVA LAĐA, NŪḤ).
Izvori i literatura:
Burūsawī, Ismāʻīl Ḥaqqī Burūsawī, Rūḥu l-bayān, Istanbul, 1421 (H.)
Der Koran (arabisch – deutsch), Aus dem Arabischen von (s arapskog preveo) Max Henning, Cagri Yayinlari, Istanbul, 2009.
Georgii Wilmhelmi Freytagii, Lexicon Arabico Latinum, I-IV, Librairie du Liban, Bejrut, 1975.
Ibn ʻArabī, Muḥyuddīn Ibn ʻArabī, Tafsīru Ibn ʻArabī, Kairo/Bejrut (?), 1968.
Isfahānī, ar-Rāgib al-Isfahānī, Muʻğamu mufradāti alfāẓi l-qur’ān, Bejrut, 1972.
Kračkovski, I. J., KOPAH, Dušanbej, 1990.
Qurṭubī, Abū ‘Abdillāh Muḥammad ibn Aḥmad al-Anṣārī al-Qurṭubī, Al-Ğāmiʻu li aḥkāmi l-Qur’ān, Bejrut, 1988.
Qāšānī, ‘Abd ar-Razzāq Al-Qāšānī, Kitābu iṣṭilāḥāti ṣ-ṣūfiyyah, izd. the Octagon Press LTD, London, 1991.
Qušayrī, Al-Qušayrī, Laṭā’ifu l-išārāt, izd. Dāru l-kutubi l-‘ilmiyyah, Bejrut, 2007.
The Meaning of the Glorious Koran, An explanatory translation, preveo Mohammed Maramaduke Pickthall, Penguin Group, London (bez godine izdanja).
Zamaẖšarī, ʻUmar az-Zamaẖšarī, al-Kaššāfu ʻan ḥaqāʼiqi tanzīli wa ʻuyūni l-aqāwīli fí wuğūhi t-ta’wīli, Bejrut, 2001.
