digital-naslovna-skracena.jpg
mobitel-banner-naslovna.jpg
leksikon-banner-za-homepage1.gif
Mišljenja

Muslimani i jevreji u okupiranoj francuskoj

Autor: Maj 06, 2020 0
Muslimani i jevreji u okupiranoj francuskoj

Nedavno mi je došla do ruku knjiga Secularism in Question: Jews and Judaism in Modern Times (Sekularizam u pitanju: Jevreji i judaizam u moderna vremena) koji su priredili Ari Joskowicz i Ethan B. Katz, a izdao University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2015. godine.

Poglavlje 8 ove knjige bavi se sudbinom muslimana i Jevreja u okupiranoj Francuskoj u toku Drugog svjetskog rata. Glavna poenta ovog poglavlja jeste da su se brojni Jevreji koji su se zatekli u dijelu Francuske pod kontrolom vlade u Vichyju predstavljali da su muslimani da bi se tako spasili od deportacija u logore smrti. Autor ovog poglavlja Ethan B. Katz detaljno i dokumentovano izlaže kako je do toga došlo.

Nakon što je Francuska kapitulirala 1940. godine njenu teritoriju nacisti su podijeli na dva dijela: sjevernu Okupiranu zonu pod direktnom njemačkom administracijom i južnu “Slobodnu zonu” kojom je upravljala kolaboracionistička vlada sa sjedištem u gradu Vichy, a pod autoritarnim režimom maršala Philippe Petaina. U Francuskoj je u to doba živjelo oko 333.000 Jevreja  od kojih oko 35000 porijeklom iz Sjeverne Afrike i sa Levanta. Istovremeno, u toj zemlji  je živjelo oko 100 000 muslimana, većinom alžirskoj porijekla.

Režim u Vichyju je vodio politiku odstupanja od strogog laicizma. U tom okviru režim je nastojao da popravi svoju sliku u očima muslimana radi vezivanja za sebe muslimanskog stanovništva u kolonijama. Istovremeno, slijedeći nacističku  antisemitsku politiku, režim u Vichyju je preuzeo antijevrejske zakone kojima je vjersku pripadnost definisao kao nepromjenljivu  rasnu karakteristiku. Tako je propisano da je Jevrej svaki onaj ko ima tri jevrejska pretka, a ako se radi o oba supružnika Jevreja, onda je dovoljno da imaju dva jevrejska pretka. Jasno je da je definicija ko je Jevrej vodila do logora smrti. Režim u Vichyju je, također, u jesen 1940. godine oduzeo francusko državljanstvo svim alžirskim Jevrejima  i brojnim naturalizovanim Jevrejima. U takvim okolnostima, da bi se spasili mnogi Jevreji porijeklom sa Magreba ili Levanta se opredjeljuju da se predstave kao muslimani iz tih zemalja. 

Ethan B. Katz objašnjava da je to bilo moguće jer su sefardski Jevreji govorili arapski jezik i veoma dobro poznavali islamsko vjerovanje i praksu. Oni su riješili da prema nacistima i njihovim saradnicima slijede muslimanski koncept taqiyya, prikrivanje vjerskog identiteta. Dok su sefardski Jevreji slijedili praksu uzimanja muslimanskih identiteta, aškenaski Jevreji su se prikazivali kao kršćani opredjeljujući se nekada i za kršćanski koncept mučeništva.

Želim podržati naučni rad.

 Sefardski Jevreji su kao opravdanje za svoju praksu preživljavanja imali presedan u stavovima srednjevjekovnog andaluskog učenjaka Maimonidesa. On je naučuvao da Jevreji mogu u slučaju prinude optirati za prelazak na islam i izgovaranje šehadeta, jer je to manje problematično s jevrejskog stanovišta, nego  prihvatiti kršćansko vjerovanje o trojstvu.

Uzimanje muslimanskih identiteta Jevreji u Vichyju su koristili na razne  načine. Imena  koja su nosili kao Bou Khoubza, Tayeb i Kalifa su bila od velike pomoći. S tim imenima na kartama za snabdijevanje su mogli doći do hrane, kao što se to desilo za Bajram 1942. godine u Marseilleu. Arapski jezik koji je govorio pomogao je jevrejskom muzičaru Yossefu Fhalu da prevari policiju koja je došla da ga uhapsi. Neki Jevreji su tražili od vlasti u Parizu u jesen 1940. godine da im se izdaju dokumenti da su muslimani i samim tim da steknu status sličan arijevskom. Izvjesni Rene Baccouche iz grada Saint-Clair le Levendau tvrdio je da su njegovi preci turski muslimani, i tako dalje.

Ovo istraživanje je pokazalo da je kolaboracionistička vlada u Vichyju izvršila desekularizaciju odnosa religije i države, te da je prema muslimanima porijeklom sa Magreba počela da vodi pomirljiviju politiku. Istovremeno, ta vlada je prema Jevrejima preuzela nacističku politiku “konačnog rješenja”.  Jedan dio Jevreja porijeklom iz Sjeverne Afrike i sa Levanta  opredijelio se, radi preživljavanja, da se predstavlja kao muslimani. Na taj način su nastojali da za spašavanje vlastitih života iskoriste kategorije identiteta i pripadanja.

Oznake
Fikret Karčić

je profesor Komaparativne pravne historije na Pravnom fakultetu Univerziteta u Sarajevu. Predavao je na Fakultetu islamskih nauka u Sarajevu, Marmara univerzitetu u Istanbulu, Mejdunarodnom islamskom univerzitetu Malezija, Univerzitetu u Oslu i Boise State University (SAD).  

Rođen u Višegradu 1955, Fikret Karčić je stekao srednješkolsko obrazovanje u Gazi Husrev- begovoj  medresi u Sarajevu. Godine 1978. završio je Pravni fakultet u Sarajevu. Stepen magistra i doktora nauka stekao je na Pravnom fakultetu Univerziteta u Beogradu 1985. odnosno 1989. godine. 

Njegov glavni akademski interes je historija islamskog prava i institucija u Bosni i Hercegovini u post-osmanskom periodu, reformistički pokreti u islamu, balkanski muslimani i komparativne pravne kulture. 

Posljednje od Fikret Karčić

nazad na vrh

Sadržaj dozvoljeno prenositi uz naznaku izvora: Preporod novine