Oko milion i po muslimana Burmanaca živi u dijaspori, Bangladešu, Pakistanu, oko 10.000 u Maleziji, kao i na Bliskom istoku i zapadnoj hemisferi. Najraniji talas muslimanskih doseljenika u Mijanmar desio se još u srednjem vijeku, kada su u tom dijelu Azije u većem broju počeli da

Doseljavaju trgovci i vojnici plaćenici. Naselili su se u najvećim gradovima kraljevstva, poput Ava (Inwa), Amarapura i Mandalay, gdje su postojale posebne četvrti za muslimanske trgovce i zanatlije, a kralj je za potrebe muslimanske zajednice dozvolio i gradnju džamija. Neki od muslimana su dospjeli do visokih položaja u kraljevstvu. Drugi val muslimasnkih doseljenika bili su kineski muslimani iz provincije Yunnan, etničkog naziva Pathyas, a doselili su se polovinom 19. stoljeća i uglavnom žive u Shan državi. Tokom kolonijalnog perioda treća grupa muslimana doselila je u Mijanmar potaknuta britanskom vladom usljed ekonomskih razloga. Mnogi su postali trgovci i službenici u prijestolnici Rangoon. Četvrta i najbrojnija grupa muslimana su Rohingya muslimani, potomci i doseljenici iz susjednog Bengala (današnjeg Bangladeša) i Arakana (Rakhine) i prešli su na islam.

Zbog njihove historije, zbog kojih ih ne smatraju pravim Burmancima, muslimani Mijanmara ne spadaju u „građane“ niti uživaju prava „Građanskog zakona 1982“. Iako su i ranije postojali progoni i ubistva muslimana, sistematski progoni i paljevine uzele su maha nakon 1962. godine, kada na vlast dolazi Ne Win. Od tada, muslimani žive pod stalnim represijama i diskriminacijama, bez mogućnosti putovanja izvan zemlje, pokretanja poslova, obrazovanja ili izgradnje novih džamija, štaviše, broj porušenih džamija povećava se iz godine u godinu.[2] Ovakvom pogromu naročito doprinose budistički monasi, a danas, najglasniji u tom pozivu je Ashin Wirathu, koji je 2001. osnovao antimuslimansku ekstremističku grupu Muslimani 969, nakon čega je 2003. završio u zatvoru, jer je osuđen na 25 godina zatvora, no, pomilovan je 2010. godine. Od tada, pa sve do danas raspiruje mržnju i potiče na ubistva i paljenje svega muslimanskog u Mijanmaru. Magazin Time 2013. godine objavio ga je na naslovnici uz poruku: „Lice budističkog terora“.

Kakav status uživaju muslimani Mijanmara?

"Manjinske religijske zajednice su marginalizirane. Ovo je naročito istinito kada je riječ o muslimanima, od kojih su većina potomci imigranata iz Južne Azije tokom perioda britanske vladavine. Postoje velike restrikcije kada je riječ o vjerskim aktivnostima muslimana, naročito u državi Arakan, a nakon 1962. vlada je učestvovala ili poticala njihove progone, na primjer, dvaput, 1978. i 1991-1992., kada je između 200 i 300 hiljada Rohingya muslimana pobjeglo u susjedni Bangladeš. Položaj kršćana, poput mnogobrojne zajednice karenskih baptista koji žive u Rangonu je generalno bolji, na primjer, dozvoljeno im je da održavaju kontakte sa kršćanskim zajednicama izvan zemlje..."[3]

Izgovori za progone i ubistva 1930-ih

Od 1935. godine burmanske (danas mijanmarske) novine su pisale protiv muslimana i toga kako su muslimani "zaposjeli burmansko bogatstvo i njihove kćeri i sestre". Promovirali su progon muslimana, zabranu međureligijskih brakova, zabranu kulture, pa čak i bojkot muslimanskih trgovina.

Povećanju tenzija (navodno) prethodilo je pisanje dviju knjiga od strane muslimana, u kojima su napadali i opovrgavali budizam. Međutim, burmanske novine su takve tvrdnje i sporne citate iskoristile samo kao poticaj i pritisak na vladu da odobri progone neburmanskog stanovništva. Kasnije je utvrđeno da te knjige nisu uopće mogle izazvati toliki stepen nasilja, već da je to bio trik tadašnjih medija i budističkih monaha kako bi potakli mase.

28., 29. i 30. jula 1938. godine počeli su napadi na muslimane, ali i hinduse, počelo je paljenje kuća i trgovina. Deseci muslimana su ubijeni. Napadi i progoni muslimana su stali 1. augusta, ali su ponovo započeli 2. septembra. Budistički manastiri služili su kao centrale za koordinaciju masa. Barbarizam i progoni nisu u svim oblastima bili istih razmjera, najviše su stradali muslimani u Yenangyuangu, Sagaingu i Shwebu, gdje je ranjeno i ubijeno na stotine muslimana uz višemilionsku štetu i potpuno uništenje imovine kao i spaljivanje 113 džamija.[4]

Dva najveća pogroma mijanmarskih muslimana u proteklih 50 godina

Paljevine, ubistva i progoni Rohingya muslimana traju već decenijama, a najveći su se desili 1978. godine kada je između 200 i 300 hiljada muslimana protjerano u susjedni Bangladeš bježeći pred zvjerstvima Tatmadawa (mijanmarske vojske). Iako se većina njih uspješno vratila na mjesta odakle su prognani (dijelom jer se režim Ne Wina pobojao međunarodnog muslimanskog odgovora), druga izbjeglička krizu dogodila se u razdoblju od 1991. do 1992. godine, kada je protjerano 280.000 osoba, no, u ovom slučaju povratak na ognjišta je mnogo sporiji.[5]

Stanovništvo i građanska prava Mijanmara dijele se na tri kategorije, prva kategorija su potomci stanovnika Burme prije anglo-burmanskog rata, dok, manjine, poput Rohingya muslimana pripadaju posljednoj kategoriji, bez ikakvih prava, identifikacionih dokumenata, što je neophodno za bilo kakva putovanja i pokretanje biznisa. Također, zakonom iz 1982. godine muslimanima je zabranjena gradnja novih džamija.[6]

Država Arakan u kojoj žive Rohingya muslimani

„ARAKAN (RAKHINE) DRŽAVA, jedna je od 14 država i oblasti Burme. Ima površinu od 36.778 kvadratnih kilometara (14.200 kvadratnih milja) i populaciju koja se procjenjuje na 2,7 miliona u 2000. godini (na popisu stanovništva 1983. godine bilo je 2.045.559).

Etnički, većina stanovništva su Arakanci (Rakhines), koji su budisti i dijele snažnu kulturu i jezičke afinitete s ostalim Burmancima. Ipak Arakan (Rakhine) bila je nezavisna država sve dok ga nije osvojio kralj Bodawpaya 1784. godine. Međutim, postoji velika manjina Rohingya (Rohinja), koji su muslimani, također, tu žive i Chin i Burmanci.

Glavni grad je Sittwe (Sittway, poznat tokom britanskog kolonijalnog razdoblja Kao Akyab). Arakan je priznat kao država Ustavom iz 1974. godine i sadrži pet okruga (Sittwe, Maungdaw, Buthitaung, Kyaukpyu i Sandoway [Thandwe]), podijeljenih u 17 gradova.

Arakanska država je izdužena i proteže se u smjeru sjeverozapad-jugoistok. Na sjeverozapadu dijeli kratka međunarodnu granicu sa

Bangladešom, definiranu rijekom Naaf. Država Chin leži na sjeveru, Magwe (Magway) i Pegu (Bago) protežu se na istoku i Irrawaddy (Ayeyarwady) duž granice na jugoistoku i jugu.

Obala Arakana, uz Bengalski zaljev, obrubljena je otocima, a najveći su Ramree (Yanbye) i Cheduba (Man-aung).

Arakan Yoma odvaja državu od središnje Burme. Glavna državna rijeka, Kaladan, dopire do mora u Sittweu. U državi se uglavnom uzgaja riža i obilje rižinih polja objašnjavaju uspon ranog kraljevstava u regiji. Ribolov i ribarstvo su također ekonomski važni. Bogati zalihe prirodnog gasa pronađene su u burmanskim teritorijalnim vodama u Bengalskom zaljevu.“[7]

Piše: Resul S. Mehmedović

[1] Donald E Seekins, Historical Dictionary of Burma (Myanmar), str. 81.

[2] Ibid, str. 310-311.

[3] Ibid, str. 11.

[4] Pogledati: Moshe Yegar, The Muslims of Burma, str. 36-37.

[5] Pogledati: Donald E Seekins, Historical Dictionary of Burma (Myanmar), str. 106-107.

[6] Ibid, str. 213.

[7] Donald E Seekins, Historical Dictionary of Burma (Myanmar), str.80.