Lišavanje Muslimana “nacionalnog i kulturnog identiteta” osamdesetih godina 20. stoljeća preplavilo je nacionalistički homogenizirani javni diskurs srpske intelektualne elite stigmatizirajući svaki oblik bošnjačke kulture i tradicije^[1]. U tom intelektualnom ozračju oblikovali su se negativni stereotipi o Muslimanima kao stranom, potčinjenom i opasnom elementu koji uslijed specifičnih geopolitičkih prilika onemogućava uspostavu Velike Srbije, a “...što je imalo ključni značaj za politiku njihovog fizičkog istrebljenja i raseljavanja...”^[2]. U nacionalističkom srpskom diskursu mnogo godina i prije raspada Jugoslavije na ovaj način je uspostavljana dehumanizacija jedne nacionalne grupe, koja će u budućem genocidnom planu predstavljati žrtvu. Ovom prilikom navodimo samo naslove tekstova o islamu i Muslimanima objavljene u najuticajnijim srbijanskim političkim nedjeljnicima iz posljednjih godina socijalizma i neposredno pred agresiju na Bosnu i Hercegovinu. Time želimo ilustrirati medijsko postavljanje islama i Muslimana na poziciju neprijatelja i prikazivanje istih kao prijetnje za srpstvo i jugoslavenstvo, odnosno, ukazujemo na način kako je u javnom prostoru Srbije vršeno markiranje buduće žrtve, određivanje islama i Bosne kao ratne mete te legitimiranje budućih napada na tu metu. 

Pročitajte cijeli tekst ovdje.

NIN, Beograd: Balkanološki institut SANU sredinom aprila 1989. godine organizirao je znanstveni skup “Jeretički pokreti i derviški redovi na Balkanu”. Uvodničar je bio Radovan Samardžić. Autorica teksta novinarskog izvještaja parafrazira Darka Tanaskovića: “...ceo islamski misticizam sveden je kod nas na ubeđene, nerazumne i fanatične derviše koji u transu ne prezaju od probadanja svoga tela hladnim sečivom.” Autorica teksta kaže sljedeće: “Slika o dervišima je, dakle, naša slika o današnjem islamu: agresivnost, snaga i nasilje. Na političkom planu derviši su subverzivna društvena snaga a islam izjednačen sa bivšim Otomanskim carstvom”; Neven Todorović, “Otkud hodža sa oltara”, 7. maj 1989., str. 38; Gordan Ranitović, “Ko svađa Srbe i muslimane”, 28. maj 1989., str. 12; “Zagovaranje odvojenih ‘kazana’” ili recimo, “propisanog odevanja” učenica medresa, što jesu početni i probni “zahtevi i simptomi politički radikalizovanog fundamentalističkog projekta obnove kroz oživljavanje davnašnjih, srednjovekovnih, a za fundamentaliste savršenih socijalnih uzora i obrazaca...” Tanasković je smatrao da se tih godina IZ nalazila na raskršću na način da je politička pluralizacija može rastočiti, odnosno “fundamentalistički radikalizovati, ali i radikalno modernizirati”. Ona na raskršću između deve i aviona. (Vidjeti: Darko Tanasković, “Između Kur’ana i kazana”, 25. jun 1989., str. 23.); Povodom objavljivanja knjige “Savremeni džihad i rat” Miroljub Jevtić na pitanje novinara imaju li fundamentalisti šansi na Balkanu i Jugoslaviji izjavljuje sljedeće: “Ideolozi stvaranja svetske islamske imperije ozbiljno računaju na Albaniju kao buduću islamsku zemlju s obzirom na to da je tamo većinsko stanovništvo islamske veroispovesti i da se islamska tradicija postepeno nameće svima. Pošto su jugoslovenski Albanci većinom muhamedanci, zato se i podržavaju ideje separatista radi stvaranja islamske Albanije. Ali se ide i korak dalje u cilju stvaranja jačeg islamskog pojasa na Balkanu gde se posebna uloga namenjuje muslimanima Sandžaka i Bosne i Hercegovine.” Vidjeti: Branka Nedović i Gordana Ranitović, “Džihad i Jugoslavija (intervju dr Miroljuba Jevtića)”, 30. jul 1989., str. 67; Mirko Carić, “Džemaludin Latić i zaštita”, 17. septembar 1989., str. 45; Darko Tanasković, “Između ‘m’ i ‘M’”, 24. septembar 1989., str. 24-25; Mirsko Carić, “Akcija ‘muslimanskog’ socijalizma”, 29. oktobar 1989., str. 18-19; “Dogodilo se što ranije nije bilo – da u vrhovima republičkih organizacija BiH i najodgovornijim mjestima kuće ‘Oslobođenje’ budu gotovo svi Muslimani”, (Vidjeti: Mirko Carić, “Odjek istine”, 26. novembar 1989., str. 20.); Mirko Carić, “Muhić, Duraković, Skenderagić”, 3. decembar 1989., str. 17-18; Milivoje Glišić, “Muftija krvavih ruku”, 17. decembar 1989., str. 32-33; Nije više tajna “da su Muslimani postali više naklonjeni ‘katolicima’ nego ‘pravoslavnim’... Već dugo se na javnim skupovima u Sarajevu nije čula bilo kakva pozitivna reč za bilo kakvo događanje u Srbiji”. (Vidjeti: Mirko Carić, “Politički kriminal ‘Jugoslavije’”, 15. oktobar 1989., str. 27); “U rukovodstvu BiH još nema preciznih stavova i kada je reč o stanju na Kosovu”. (Vidjeti: Mirko Carić, “Muhićeve replike ‘Srbima’”, 22. oktobar 1989., str. 15.); Milo Gligorijević, “Pisac u tamnom vilajetu”, intervju Vojislava Lubarde povodom nagrađenog romana “Vaznesenje”, 21. januar 1990., str. 19-25; “...jednu nelagodu, pritajeno strahovanje, koje se svaki put posle pomena reči ‘islam’ i danas budi u građanima Evrope. Za ovu priliku valja i nas smatrati Evropljanima. A zarad istine treba dodati da ta nelagoda ne nestaje ni kada Evropljanin upozna muslimana čak ni kad živi sa njim kao što je to u Jugoslaviji slučaj.” (Vidjeti: Slobodan Reljić, “Između Evrope i Arapa”, 25. februar 1990., str. 18.); Povodom tevhida za ubijene muslimane Kosova u zagrebačkoj džamiji 2. 02. 1990. godine Tanasković kaže: “U žurbi da ne zakasne u osvajanju i podeli zlohudog jugoslovenskog političkog prostora, ni radikalni krugovi unutar Islamske zajednice nisu odoleli izazovu kosovskog vrtloga, dovodeći nedvosmislenim proseparatističkim svrstavanjem ozbiljno u pitanje svoj teško stečen i mudro čuvan ugled.” (Vidjeti: Darko Tanasković, “Islam i Kosovo: Radikali protiv Jugoslavije”, 8. april 1990., str. 11-14.); Aleksandar Tijanić, “Islam koji kolonizuje” (intervju sa Nijazom Limanovskim), 20. maj 1990., str. 26-28; Slobodan Reljić, “Kraj svemuslimanskog pokreta: Piti ili ne piti pivo”, 28. septembar 1990., str. 22-24; “Sve češće se na zborovima SDA pojavljuju grupe fundamentalista obučene u istočnjačku nošnju (arapske galabije) da bi konačno pokazali pravo lice u Velikoj Kladuši kada se otvoreno klicalo Sadamu Huseinu.” (Vidjeti: Mirko Carić, “Muslimani protiv Muslimana”, 21. septembar 1990., str. 10-11.); Raško Đurić i Savo Dautović, “Nova igra na antisrpsku kartu”, 10. avgust 1990., str. 18-22; “Nezapamćeni ‘dernek’, vašar muslimanskog fundamentalizma pokrio je tribine i gradski stadion i konačno iskazao svu pretnju koja je do sada imala pojedinačne žrtve... Novi Pazar je odavno označen kao važna mehana na dalekom drumu zelene transverzale.” (Vidjeti: Rajko Đurđević, “Stranka po šerijatu”, 3. avgust 1990., str. 15-16.); Velizar Zečević, “Rađa se nova Bosna: čija i kako”, 22. jun 1990., str. 28-35. 

^[1]      U stigmatiziranju Bošnjaka tih godina su prema Enesu Durakoviću prednjačili Vuk Drašković, Milorad Pavić, Vojislav Lubarda, Rajko Petrov Nogo, Matija Bećković, Gojko Đogo, Dobrica Ćosić, Ljubomir Tadić, Milorad Ekmečić, Aleksandar Popović, Darko Tanasković i Miroljub Jevtić. “Stigmatizacija Bošnjaka izdajničkim konvertitstvom, poricanje bilo kakve kulturno-povijesne posebnosti i historijski zasvjedočene autohtonosti u odnosu na druge južnoslavenske zajednice, orijentalistički stereotipi i ksenofobsko ekskomuniciranje svakog oblika islamske duhovnosti i kulture iz posvećenog hrišćanskog prostora Evrope, sve je to rezultiralo ogromnim korpusom tekstova u kojima je to razaranje identiteta zaista imalo sve oznake pripreme za konačni razračun s neprijateljskim Drugim.” Enes Duraković, “Povijest bošnjačke književnosti – crtež na pijesku?”, Pregled, br. 2, Sarajevo, maj-august 2009., str. 38. 

^[2]      Sonja Biserko, Podgrijavanje antiislamizma u Srbiji, Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji, Beograd, maj 2007., str. 2. Citirano prema: Smail Čekić et. al., Zločini nad djecom Sarajeva u opsadi, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava, Sarajevo, 2010., str. 83.