U ovogodišnjem redovnom izdanju izvještaja o islamofobiji Evropski izvještaj o islamofobiji za 2019. godinu u izdanju organizacije SETA, kojeg uređuju Enes Bajrakli i Farid Hafez, istaknute su posljedice širenja desničarskih ideologija širom Evrope, kao što su krvave posljedice ideologije bijelih supremacista koji šire strah o mogućoj zamjeni stanovnika Evrope nebijelim ljudima – uglavnom muslimanima iz Afrike i Azije. U okviru tih teorija  poseže se za socijalnim darvinizmom i otvorenim opisom muslimana kao vrste koja ugrožava domaću – evropsku vrstu. “Zabranjen je uvoz invazivnih, stranih vrsta biljaka i životinja u Evropsku uniju“, kazala je, između ostaloga, Karla Marikova iz SPD-a u Češkoj, pozivajući na zabranu ulaska muslimana u EU. Francuski esejist i politički novinar Eric Zemmour, kojem se bez razloga daje veliki prostor u medijima, upozorio je Evropljane kako će muslimani od njih napraviti svoje Indijance i afričko roblje. Mala je razlika između ovakve antimigrantske argumentacije i one koju koristi Donald Trump u Americi. U BiH antimigracijski stavovi su posebno, svojstveno BiH, ispolitizirani. “Upravo Bošnjaci, odnosno najveća bošnjačka politička partija SDA, smatraju da migrante ne treba dirati. Oni se nadaju da će im migranti jednoga dana poslužiti kao glas na izborima“, kazala je Dušanka Majić iz SNSD-a. 

Cijeli tekst u printanom izdanju

Blagonaklonost prema nacionalističkim aspiracijama i populizmu

Prema Evropskom izvještaju o islamofobiji vlasti mnogih evropskih država ulažu mnogo napora na identifikaciju i suzbijanje desničarskih ideologija, ali u isti mah ostavljaju prostor ovim grupacijama za rad te normalizaciju islamofobije kroz diskriminirajuće deklaracije i sigurnosnu politiku koje su usmjerene uglavnom protiv muslimana. 

Ovo utječe i na mišljenje građana Evropske unije koji su u jednoj anketi Eurobarometra, koji istražuje javno mnijenje u svim državama članicama EU po nalogu Evropskog parlamenta, kazali šta misle o najvećoj prijetnji po njih i Evropu. Anketa je sprovedena kod dvije grupe građana, onih koji podržavaju proevropske i onih koji daju podršku antievropskim strankama. Obje grupe građana su na prvo mjesto stavili da je najveća prijetnja Evropi islamski radikalizam. Kod antievropske grupacije na drugom mjestu je migracija, koja je kod proevropske grupacije na četvrtom mjestu, a ispred nje su izazovi ekonomije i nacionalizam. Koliko je važno ukazivati na realni problem nacionalističkih i sličnih ideologija govori podatak da građani proevropskih stranaka skoro podjednako vide prijetnju u nacionalizmu (20%) kao i u islamskom radikalizmu (21%). 

Rast nacionalizma i ekstremne desnice u Evropi itekako ohrabruje političke snage koje su otprije poznate kao promicatelji 'sveopćeg nacionalnog jedinstva' ne prezajući od zadiranja u teritorijalni integritet i suverenitet drugih zemalja, a što argumentiraju zaštitom nacionalnih interesa. Trend populizma, nacionalizma i buđenja ekstremne desnice može uveliko donijeti zebnju na Balkan gdje je još uvijek snažan proruski sentiment te kult ličnosti kojeg do krajnjih granica koriste nacionalne vođe. Nakon zadnjih izbora u Srbiji, kojeg su mnogi nazvali početkom uvođenja jednopartijskog sistema, apsolutna pobjeda Aleksandra Vučića, bivšeg ministra Sloboda Miloševića, čija je politika kombinacija populizma, nacionalizma, paternalizma i autoritativne svijesti, hrabri i otvara vrata različitim radikalnim i desničarskim srpskim pokretima da u javni diskurs i prostor vraćaju i naturaliziraju divlje ideje i prakse koje su prouzročile toliko krvi od Krajine do Kosova. Manji bosanskohercegovački entitet je dolaskom Vučića postao politička provincija Srbije i ne bi bilo neobično vidjeti islamofobične transparente i u Banjoj Luci, po uzoru na Beograd o čemu je Ivan Ejub Kostić pisao u pretprošlom broju Preporoda. Naravno, što se tiče grafita, poruka, vrijeđanja i napada Banja Luka i manji entitet i ne moraju pratiti Srbiju, jer duži niz godina imaju svoj autohtoni izraz islamofobije i antimuslimanske teorije i prakse, od Dodikovog opisa ezana kao 'arlaukanja' do gađanja džamija životinjskim iznutricama ili, pak, rafalima. U toj praksi manji entitet ne zaostaje za drugim evropskim državama gdje su evidentni najgori oblici islamofobije.

Naravno i druga komšijska politika je do sada je više puta uznemirila muslimane u BiH. Prilikom posjete Izraelu 2019. godine tadašnja hrvatska predsjednica Kolinda Grabar-Kitarović je kazala kako je Bosna pod kontrolom militantnog islama, koji je dominantan u određivanju stavova.

Refleksije na BiH

Među 32 osvrta na islamofobiju u Evropskom izvještaju o islamofobiji ističe se onaj koji tretira Bosnu i Hercegovinu, a kojeg potpisuje dr. Hikmet Karčić, naučni suradnik u Institutu za islamsku tradiciju Bošnjaka. U izvještaju se primjećuje da dok povjerenica za ljudska prava Vijeća Evrope Dunja Mijatović poziva Vijeće Evrope da zvanično obilježava 11. juli kao dan sjećanja na žrtve Genocida u Srebrenici, naglašavajući da je “predugo međunarodna zajednica skretala pogled“ i izražavajući brigu zbog oživljavanja nacionalističkih pokreta koji šire antimuslimanske osjećaje i praksu u Evropi austrijski pisac Peter Handke, poznat po glorificiranju Srba za Genocid u Bosni, dobiva Nobelovu nagradu u oktobru 2019. godine. U izvještaju se zaključuje kako se nikada ne bi moglo desiti da neko ko veliča holokaust dobije Nobelovu nagradu. Ovaj književnik je, prema podacima koje iznosi u svom izvještaju Adem Ferizaj s Kosova, sebe proglasio “srpsko-pravoslavnim monahom koji se bori za Kosovo“. Promicanje suprematističke ideologije kroz kulturu, u ovom slučaju književnost, ne smije se zanemariti. Ne treba zaboraviti da su eksperti u Novom Zelandu, istražujući motive oružanog napada u džamiji kada je ubijeno na desetine vjernika, došli do saznanja kako je napadač inspiriran četničkom ideologijom do koje je došao, između ostaloga, kroz književnost i muziku. Ono što je javnost u Bosni i regionu zaprepastilo jeste činjenica da je napadač prije napada, vozeći se ka džamiji, slušao izvorne četničke pjesme koje su bile popularne devedesetih godina tokom agresije na BiH. Jedna od njih je i “Karadžiću vodi Srbe svoje“. Također, napadač je ispisao i na ćirilici imena koja su mu inspiracija za teroristički napad. Prema pisanju srbijanskog Blica na svom oružju napadač je napisao ćirilicom imena: Marko Milajnov Popović i Stefan Lazar. Marko Miljanov Popović (1833 - 1901) je crnogorski narodni književnik, vojskovođa i vojvoda iz plemena Kuči, a Stefan Lazar je srpski knez Lazar Hrebeljanović (1329 - 1389), poginuo u boju s Turcima na Kosovu Polju. Također, Norvežanin Andreas Breivik, koji je 2011. godine na sličan način poubijao na otoku Utoya 69 adolescenata, imao je inspiraciju u Ivi Andriću i srpskim političkim i vojnim akterima u Bosni i Hercegovini devedesetih godina.