Oktobar je lijepo vrijeme da se posjeti Andaluzija. Temperature su umjerene i prijatno je putovati u južni dio Španije. Andaluzija je historijski region i ima status “autonomne zajednice“ u savremenoj Španiji. Obuhvata provincije Juelva, Cadiz, Sevilla, Malaga, Cordoba, Jean, Granada i Almeria. Prema posljednjem popisu na teritoriji od 87590 kvadratnih kiliometara živi nešto više od 8 miliona stanovnika.

Brzim do Cordobe

Na naučnu konferenciju koju su organizovala tri univerziteta- Bečki, Cordoba i Coruna- u Cordobi putujemo vozom. Sa madridske stanice Atocha idemo ekspresnim vozom AVE prema Malagi. Ovi brzi vozovi, koji razvijaju brzinu do 370 km na sat, put od Madrida do Cordobe prelaze za nešto više od dva sata. Prolaze brežuljci i maslinjaci na putu prema jugu. Ne možemo a da se ne sjetimo „talgo“ vozova u BiH kojima je pompezno najavljena rekonstrukcija željezničkog saobraćaja u našoj zemlji, a koji godinama stoje neupotrijebljeni. Kada će se ponovo moći putovati bez zastajanja „brzim preko Bosne“?

Sala Rektorata u Cordobi

Naša konferencija koja je okupila brojne učesnike sa svih strana svijeta otvara se u Sali Mudejar Rektorata Univerziteta u Cordobi. Tema konferencije su odnosi jevreja i muslimana u Evropi i nije čudo što je odabrana Cordoba. To je grad Ibn Rušda i Maimonidesa i suživota muslimana, jevreja i kršćana. Sala Mudejar (izgovara se: Mudehar) nazvana je po riječi koja je označavala muslimane koji su nakon postepenog kršćanskog osvajanja El-Endelusa, ostali pod kršćanskom vlašću. Arapski naziv za te „potčinjene“ muslimane bio je mudedždžen ili ehlu-d-dedžn, kakao je to pisao malikijski pravnik El-Vanšerisi.

Mudejar je i naziv za stil u arhitekturi, koji je skovan polovinom 19. vijeka. Karakterišu ga geometrijski ornamenti, keramičke pločice, rezbarije, plastika i ornamenti. Cijelom dužinom sale stoje stilistički napisani harfovi „Ve la galibe illallah“ (Nema pobjednika osim Allaha). Ovo je bio moto Nasridske dinastije, posljednje vladajuće porodice na Iberijskom poluostrvu. Bilježi se da je nastao kada je osnivač ove dinastije Muhammed I (1237-1273) osvojio Granadu, te bio dočekan povicima „Galib, galib“ (Pobjednik, pobjednik). On je na to odgovorio „Ve la galibe illallah“ (Nema pobjednika osim Allaha). Ovaj moto u brojnim reprodukcijama- od grba Nasridske dinastije do zidova Alhambre- našao se evo i na zidu svečane sale Rektorata Univerziteta u Cordobi.

Ezan u starom gradu

O La Mezquiti, džamiji-katedrali, napisani su bojni redovi. Ovo remek djelo islamske arhitekture počeo je da gradi emir Abdurrahman I 784.godine. Gradnju su nastavili kasniji vladari. Godine 1236. Cordobu je zauzeo Ferdinand III, kralj Castile i Leona. Velika džamija je pretvorena u katedralu dijeceze Cordoba posvećenu „uznesenju Blažene Djevice Marije“. Samim tim muslimanima nije dozvoljeno da klanjaju unutar La Mezquite. Izuzetak je činjen za neke muslimanske vladare. Muslimani Španije, koji su 1992. godine potpisali ugovor sa državom Španijom, bezuspješno su tražili da im se omogući obavljanje namaza u La Mezquiti.

Umjesto toga dobili su pravo da u starom gradu nekoliko manjih objekata preurede u džamiju sa malom munarom i restoranom halal hrane u tom kompleksu. Zato je bilo nestvarno jednog dana u pauzi između predavanja čuti ezan nad starim gradom Cordobe.

Zapis u sinagogi

U jevrejskoj četvrti starog grada-medine- u Cordobi stoji mala sinagoga sagrađena u mudejar stilu. Bilježi se da je sagradjena 1315. Iz stila je vidljivo da su graditelji bili muslimani: odiše bjelinom, ornamentima i rezbarijama. Na prednjem zidu sinagoge natpis na arapskom: „El-mulku lillahi“ (Sva vlast pripada Allahu). Vodič nam objašnjava da su to uklesali muslimanski graditelji. Ovaj natpis nije bio skriven što znači da nije smetao jevrejskoj zajednici. Pripadnik svake monoteističke religije mora prihvatiti da sva vlast pripada Bogu.

Most na „velikoj rijeci“

Na pauzama rada konferencije šetamo do Gudalquivira, „velike rijeke“ (vadi el-kebir), kako su je Arapi nazvali. To je najduža rijeka južne Španije, koja teče od planina Jeana na sjeveru do Atlantskog okeana na jugu. Preko ove rijeke u Cordobi nalazi se veličanstveni most, sličan Višegradskom na Drini. Prvi put su ga sagradili Rimljani u 1. vijeku p.n.e. Današnji oblik potječe iz muslimanskog doba, kada je obnovljen po naređenju emira Es-Semha ibn Malika el-Havlanija (719-721). Muslimani su gradili mostove u raznim dijelovima svijeta.

Arapska kuća

Jedan dio naše konferencije održavao se u Arapskoj kući. To je kompleks nekoliko malih anadaluzijskih kuća u starom gradu koji je uređen za kulturne događaje. Taj kompleks pokazuje kulturu života i stanovanja u muslimanskoj Španiji. Ovu ustanovu uspostavila je i održava je centralna vlada Španije. To sve da bi se pokazalo koje kulture su učestvovale u nastanku savremene Španije i kao doprinos današnjem multikulturnom svijetu.

Zamislimo da li je ova situacija moguća na Balkanu: da se u Beogradu, Atini ili Sofiji otvori „muslimanska“ ili „osmanska kuća“, u njoj prikaže kultura života tih ljudi koji su ostavili pečat na savremeni Balkan? Da se neka ulica glavnih gradova tih balkanskih prijestolnica nazove po poznatim muslimanima koji su doprinijeli njihovom razvoju kao što su vlasti Cordobe ulicu u kojoj se nalazi univerzitet nazvali Avenida Medina Azahara (Avenija Medine Ez-Zehra)?

I dok istraživači napuštaju Arapsku kući, sa sobom nose ne samo odgovore na pitanja kojim su se bavili nego i nova pitanja koja su postavili.