Divljački sukobi koji su razarali Balkan od 1991. do 1999. godine obilježili su najmračniji i najsramotniji period u postratnoj evropskoj historiji. Zločini i poduzeti genocid nanešeni nad gotovo jednom trećinom od devet miliona balkanskih muslimana, razbjesnili su i užasnuli muslimane širom svijeta.
Do ratova u Afganistanu i Iraku, zvjerstva počinjena nad muslimanima Bosne i Kosova, i nevoljkost Evrope da spriječe ove zločine, postala su još jedan gorući razlog za nasilne, anti-zapadne pokrete u muslimanskom svijetu.
Muslimani Balkanskog poluotoka, ljudska baština pestogodišnje Osmanske vlasti, bili su skoncentrirani u dvije regije: prvo, pored Bosne, u južnim provincijama Jugoslavije Kosovu i Makedoniji, te njenom Sandžaku sa Novim Pazarom, i drugo, u susjednoj Albaniji, čija je populacija od oko 3.6 miliona bila 75 procenata muslimanskog porijekla, te ostatkom koji je podijeljenim između katolika na sjeveru i pravoslavnih kršćana na jugu. Pod vlašću postratnog staljinističkog diktatora Albanije, Envera Hodže, islam i njegova kultura bijahu gotovo istrijebljeni.
Nasuprot tome, islam je preživio u Jugoslaviji, premda su tu muslimani često bili tretirani kao građani drugog reda, ili, u slučaju buntovnih albanskih muslimana Kosova (poznatih kao Kosovari) još gore. Bugarska je također imala jednu veliku muslimansku populaciju koja je brojila oko jedan milion, međutim, većinu je komunistički režim u Sofiji prisilio tokom 1980-tih da promijene svoja imena na kršćansko-slavenske oblike i prestanu prakticirati islam, čineći ih tako gotovo nevidljivim. Kada je Bugarska primljena u NATO, alijansa nije uputila nikakav zahtjev da Sofija povrati prava svojim “skrivenim” muslimanima.
Geopolitičko čudovište
Irak nažalost nije bila jedina frankeštajnska država koja je stvorena od strane pobjedničkih britanskih i francuskih imperijalista na kraju Prvog svjetskog rata. Saveznici su stvorili i drugo geopolitičko čudovište, Jugoslaviju, zakrpivši zajedno neodgovarajuće dijelove tijela različitih duboko neprijateljskih balkanskih etničkih i vjerskih grupa. U granice nove Kraljevine Južnih Slavena uključeni su: Srbi, Hrvati, Slovenci, Makedonci, Albanci, Bugari, Romi, Mađari, Židovi, Vlasi, Turci i Grci. Na mnogo načina Jugoslavija je bila jedna manja slika u ogledalu izumrle Austrougarske carevine, od koje je bila stvorena, ispunjena neprijateljskim, zavađenim grupama koje su željele ili da pokolju svoje susjede ili da napuste nesretno skrojenu “federaciju.”
Tokom Prvog balkanskog rata 1912. godine, Kraljevina Srbija istjerala je osmanske snage iz regije Kosova, većinski naseljene albanskim stanovništvom. Za Srbe, Kosovo je bilo sveti hram, zaodjeveno u moćne nacionalističke i religijske mitove. Tu je 1389. godine srednjovjekovna Srbija bila odlučno poražena od strane Osmanske carevine u ekspanziji. U stoljećima koja su uslijedila, Srbi i njihova Pravoslavna crkva preobrazila je ovaj epski poraz u trijumf nacionalne žrtve i kršćanskog mučeništva. Kosovo je počelo služiti kao svetište i mitologizirano je kao Kalvarija Srbije, njen Jerusalem i cilj strasnog srpskog iredentizma.
Kosovo je prvobitno bilo naseljeno Albancima (Ilirima), narodom germanskog indo-evropskog porijekla, još od željeznog doba. U šestom i sedmom stoljeću, zavojevačka srpska plemena osvojila su veći dio Balkana, protjeravši njegove izvorne albanske naseljenike u više predjele današnje Albanije, Makedonije i Kosova. Međutim, prema srpskoj nacionalističkoj mitologiji, Kosovo je srpsko od prapočetka i ostalo je nacionalno središte, premda “privremeno” naseljeno Albancima.
Čim su Srbi istjerali osmanske snage sa Kosova 1912. godine, otpočeli su etnički čistiti njegovo albansko stanovništvo. Srpska kraljevina je bila posve okružena kopnom: njeno najurgentnije strateško pitanje bilo je osiguranje dubokovodnih albanskih luka na Jadranskom moru, Skadra (Scutari), Duresa (Durazzo) i Vlora (Valona). U potpunosti okružena kopnom izlazak Srbije do Jadranske obale vodio je kroz Kosovo i Albabniju. Bilo je to tokom ovog prvog perioda etničkog čišćenja da je albanska katolička porodica koja se zvala Bojadžiu istjerana iz svog doma na Kosovu od strane Srba. Njihova kćerka, Agnes, kasnije će postati redovnica, te steći slavu širom svijeta i svetački status pod imenom Majka Tereza od Kalkute.
U toku jedne decenije nakon Prvog i Drugog balkanskog rata, godina 1912. i 1913., procjene su da je 1.5 milion muslimana etnički očišćeno iz tog regiona. Većina je pobjegla u Tursku. Na kraju brutalnog Grčko-turskog rata 1922. godine, milioni Turaka i ostalih muslimana, te nekih 700 hiljada Grka civila bilo je iskorijenjeno i razmijenjeno. Tokom Drugog svjetskog rata, hronične etničko-vjerske nepodnošljivosti koje su Jugoslaviju uznemiravale od njenog rođenja eskalirale su u talase ubilačkih bjesnila, dok su Srbi i Hrvati klali jedni druge, te Židove i muslimane, počinivši neke od najgnusnijih okrutnosti ovog krvavog doba.
Vješti i odlučni Jugosloven željezne pesnice Tito, Hrvat, federaciju je držao na okupu od kraja Drugog svjetskog rata do svoje smrti 1980. godine, spretno održavajući nerješenim njene plemenske komponente. Kada je Tito otišao, federacija je počela da se cijepa jer su srpski nacionalisti nastojali steći kontrolu nad decentraliziranoim vladom i zemlju dovesti pod svoju vlast.
Neo-fašizam u Srbiji
Tokom perioda od 1986. do 1989. godine, srpski nacionalisti na Srpskoj akademiji nauka i umjetnosti (SANU) proglasili su Srbe žrtvama najveće nepravde počinjene rukama njihovih albanskih i hrvatskih zemljaka. Na Akademiji su srpski iredentisti zahtjevali ukidanje autonomije Kosovu, gdje su Albanci predstavljali pretežnu većinu. Srpski nacionalisti su tvrdili da nad njima Albanci, podržani starim srpskim neprijateljem, Njemačkom, vrše progon i glasno su pozivali na osvetu.
Komunistički bankar koji se pretvorio u političara, Slobodan Milošević, preuzeo je kontrolu ustalasanog srpskog nacionalističkog pokreta zavjetovajući se da će “zgaziti muslimane Kosova” i stvoriti Veliku Srbiju ujedinjujući srpske etničke regione Jugoslavije. Potstrekavao je svoje sunarodnjake da “Turke (srpsko ime za sve muslimane) pošalju nazad u Malu Aziju.” Milošević se dokazao kao majstor zazivanja duhova surogatnih romantičnih mitova srpske historije, ponovo upalivši historijsku mržnju prema muslimanima među svojim pravoslavnim sunarodnjacima. Srbi, poput Grka, su podizani na živopisnim pričama o stoljećima dugoj patnji njihovih nevinih predaka pod vlašću “divljačkih Turaka.” Srpska pravoslavna crkva, jedna vrsta bastiona nacionalističkog iredentizma i mračnjaštva, čuvala je živim i potpirivala je mržnju prema muslimanima kao najljučim neprijateljima kršćanstva i okupatorima Konstantinopolja.
Milošević je ponovo užegao i zamješao ove drevne religijske toksine sa srpskom nasilničkom nacionalističkom strašću, zazivajući pet stoljeća navodne nepravde i opisujući Turke (čitaj: muslimane Jugoslavije) kao barbare modernog doba, bliže životinjama nego čovjeku odlučne da unište kršćansku Jugoslaviju i siluju njene žene. “Ponovno nam prijeti islam,” grmio je.
Mnogi urbani, obrazovani Srbi, sa prezirom su gledali na Miloševićeve izlive, ali seljaci i industrijski radnici su se okupili pod njegovu zastavu. Novinska izvješća da Srbi bivaju izgnani sa Kosova zbog albanskih napada zapalili su javno mnijenje i potakli pozive na “novi križarski pohod” da se “Kosovo oslobodi od Turaka.” Brzoopadajuća ekonomija Jugoslavije i rastuća stopa nezaposlenosti, te obnovljena narodna mržnja prema svim muslimanima, pridružilo je više članstva ešalonima neo-fašističkog nacionalističkog pokreta.
Posebna mržnja rezervirana za Bošnjake
Veoma mali broj ljudi je na Zapadu primjetio novog srpskog demagoga ili pak njegove ambicije. Kao neko ko je pomno pratio uspon srpskog iredentizma kada je mali broj ljudi izvan Balkana obraćao pažnju na ovu narastajuću krizu, u brojnim člancima sam upozoravao da nacionalističko-religijska mržnja koju propovjeda Milošević predstavlja rizik otvaranja jedne klaonice koja će rastrgati Jugoslaviju. Zauzvrat, bio sam formalno denunciran kao “neprijatelj srpskog naroda.”
Miloševićev pokušaj da sruši Titov pažljivo balansirani sistem i stvori Veliku Srbiju rezultirao je u nasilnom raspadu federalne republike i seriji žestokih ratova. Godine 1990. stoljeća mržnje između pravoslavnih Srba i katoličkih Hrvata izbilo je u jednu vrstu krvavog sukoba jer su srpske snage masakrirale čitava hrvatska sela i gradove u vidu kampanje razjarenog etničkog čišćenja koje je šokiralo svijet.
Ipak, težak kakav je bio animozitet između Srba i Hrvata, posebna srpska mržnja bila je rezervirana za bosanske muslimane. Poznati kao Bošnjaci, oni su, po srpskim trvrdnjama, bili potomci kršćanskih Srba koji su prešli na islam tokom petnaestog stoljeća kada su invazione snage Osmanske carevine s dobrodošlicom dočekane od strane mnogih slavenskih kršćana kao oslobodioci od žestokih vjerskih progona od strane svojih suvjernika kršćana. Tokom sedmog stoljeća, kršćani širom Bliskog Istoka i Sjeverne Afrike također su masovno prelazili na islam, koji je priznao i tolerisao druge vjere, iz potpuno istog razloga.
Godine 1993., Milošević i zbor srpskih generala odredio je da ubije ili izgna većinu bosanskih muslimana i potom anektira “oslobođene” regione Velikoj Srbiji. Srpske snage su opkolile bosanski glavni grad Sarajevo i Srebrenicu, zasipajući civile u oba grada teškom artiljerijom. Regularna vojska Srbije išla je u akciju u Bosnu, dok su tvrdili da su to samo volonterske snage bosanskih Srba.
Bande srpskih kriminalaca i neo-nacističkih paravojnih razbojnika djelovali su kao udarne snage za etnički terorizam protiv muslimana. Cijela sela su spaljena, njihovi stanovnici pobijeni. Hiljade bosanskih muslimanskih djevojaka i žena bile su grupno silovane od strane Srba u pažljivo proračunatom zločinu dizajniramnom da uništi muslimanski moral. Srbi su znali da je u muslimanskom društvu, silovana žena, tragično, postajala okaljana i odbačena. Grupna silovanja su bila također jedna snažna poruka poniženja: slabi muslimani nisu čak mogli zaštititi ni svoje vlastite kćeri i supruge.
Ideološki motivirana mržnja
Ovo nije bilo puko ubijanje civila, pljačkanje i silovanje koje je uobičajeno u većini sukoba. Rat u Bosni odlikovao se posebnom rasno-religijskom mržnjom i prezirom kojeg su osjećali srpski etnički čistači prema svojim muslimanskim žrtvama, posebnim sadizmom i poniženjima nanesenim žrtvama, te očevidnim oduševljenjem i uživanjem ljudi koji su to činili.
Naravno mi smo ovakve stvari i ranije vidjeli. Tokom Drugog svjetskog rata, timovi nacističkih SS istrjebljivačkih trupa i njihovi žustri istočnoevropski saveznici nametali su posebice sadističke i ponižavajuće kazne Židovima prije nego što su ih masakrirali. Odredi sovjetskih NKVD ubica ponašali su se sa istom žestinom u Ukrajini, Poljskoj, Čečeniji, i baltičkim državama. Pogromi su postali moderne operacije industrijskih obima. Izliv ideološki motivirane mržnje i nasilnog rasizma u Srbiji 1990-tih godina zastrašujuće je podsjećao na Hitlerove nacional-socijaliste. Mnogi strani promatrači i prvenstveno židovske grupe u Americi i Evropi, bili su uvjerenja da svjedoče ponovno rođenje nacističkog razmišljanja u komunističkoj Srbiji.
Vodeći savremeni autoritet za fašizam i nacizam je profesor sa Kolumbija univerziteta Robert Paxton. U svojoj poticajnoj knjizi Anatomija fašizma, on precizno definira prenaglašeno i pogrešno korišćeni termin “fašizam,” i pažljivo opisuje razliku između izvornih fašističkih i autokratskih režima. Njegova jezgrovita definicija vrijedna je posebne pažnje. U srcu fašističke ideologije, objašnjava Paxton, nalaze se slijedeće ideološke teme: 1) osjećaj nadmoćne krize koja je mimo dosega tradicionalnih rješenja; 2) vjerovanje da je jedna grupa žrtva, što time opravdava bilo koju akciju bez pravnih ili moralnih ograničenja, protiv unutarnjih ili vanjskih neprijatelja; 3) potreba za vlašću od strane “prirodnih” vođa, čiji su instinkti superiorni i nepogrješivi, i koji ispunjavaju sudbinu grupe; 4) pravo izabranog naroda da dominira nad drugima bez ikakvih ograničenja; 5) potreba za stalnom borbom i vođenjem rata protiv unutarnjih i vanjskih neprijatelja; i 6) vjerovanje da su druge grupe rasno, intelektualno ili moralno inferiorne i da trebaju biti uništene ili protjerane.
Svi ovi elementi značajno su bili prisutni u razmišljanju ekstremnih srpskih nacionalista, koji su pozivali na prestanak “historijskog stanja žrtve” svog naroda, zahtjevali izgon “podljudskih” Alabanaca i drugih muslimana sa Kosova, te prozvali diktatora Miloševića Kralj Slobo, dugo očekivani spasitelj Srbije i oslobodioc na bijelom konju. Oni Srbi koji su odbili pridružiti se nacionalističkom bjesnilu bili su denuncirani kao izdajice i agenti stranih sila. Srbi su optužili Njemačku i njenog “plaćenika” Hrvatsku, te Sjedinjene Države, da rade na zavjeri uništenja njihove nacije.
Izbjegavanje termina “GENOCID”
Paxtonov poučak o fašizmu nije daleko od razmišljanja nekih ekstremnijih američkih neokonzervativaca. U jednom zaista uznemiravajućem razmišljanju koje nas neugodno podsjeća na vlastiti američki mali gulag Guantanamo, govoreći o Hitlerovim novim koncentracionim logorima, profesor Paxton također primjećuje: “Novi centri za industrijsko masovno ubijanje bili su izgrađeni van dosega njemčke normativne države. Dva (Aušvic i Čelmno) bili su na teritoriji anektiranoj od Poljske 1939. godine, a ostala četiri (Treblinka, Sobibor, Majdanek i Blezee) bili su locirani na bivšim teritorijama Poljske…” Drugim riječima, van dosega zakona Njemačke, kao što je Guantanamo van dosega američkog, i očigledno međunarodnog prava.
Svijet je sjedio i gledao dok su bosanski muslimani bili klati, obečašćivani i izgonjeni od strane srpskih snaga. Nikakve akcije nisu poduzete nakon što su srpske snage u vazduh dizale džamije ili spaljivale cijela sela i neprocjenjivu Sarajevsku biblioteku. Zahtjevi evropske javnosti da se zaustavi etničko čišćenje (što je uglađen naziv za genocid) u Bosni bili su ignorirani od strane vlada koje nisu htjele da se upliću. U nekim slučajevima, namjerno odugovlačenje sprovođeno od strane Francuske i Britanije vodilo je do optužbi da one i nisu bile nesretne da vide kako se muslimani izgone iz Evrope. Ujedinjene nacije su raspravljale o Bosni, ali su izbjegalave korišćenje termina “genocid” koji bi bio neka vrsta momentalnog poziva na akciju.
Francuska, historijski veliki brat Srbije, sprječavala je pokušaje da se zaustavi rat ili nametne embargo na oružje Srbiji. Britanski konzervativci, koji su gajili duboke anti-muslimanske predrasude, tajno su bodrili Srbe i zaustavljali pokušaje od strane UN-a da se zaustavi sukob. Britanci su se bojali starog rivala Francuske da će postati dominantna nova sila i glavni dobavljač oružja na Balkanu, i shodno tome nastojali se umiljavati sa očigledno narastajućom silom u regionu, Srbijom. Grčka, u izlijevu pravoslavne kršćanske solidarnosti, tiho je pomagala Srbiji tokom cijelog perioda rata, otkazivala poteze da se zaustavi konflikt, i redovno kršila međunarodne sankcije prema Srbiji.
Zaprepašćenost civiliziranog svijeta
U jednom jedinstveno nepravedanom činu, međunarodni embargo na oružje, konačno je uveden Srbiji i Bosni, kao da su one nosile jednaku odgovornost za rat. Srbija je već bila imala ogromnu armiju i veoma velike zalihe oružja koje je nagomilao Tito i primala je stabilan dotok naoružanja, municije, vojnika dobrovoljaca i rezervnih dijelova od starog saveznika Rusije.
Bosna nije imala čak ni lakog naoružanja i municije. Nije bilo nikoga da odbrani muslimane Bošnjake od divljajućih srpskih snaga koje je predvodio general Ratko Mladić i bosanski srpski vrhovnik Radovan Karadžić, ili od ubitačnih srpskih paravojnih odreda smrti, poput Tigrova zloglasnog srpskog zločinca Arkana, Škorpiona i ponosito fašističkih Belih Orlova.
Svijet bi možda i nastavio da ignoriše spaljivanje bosanskih sela i žene koje su naricale nad nizovima mrtvih tijela, da nisu timovi zapadnih TV ekipa uspjeli da snime stravične scene ogromnih civilnih žrtava uzrokovanih neselektivnim srpskim bombardovanjem užeg jezgra Sarajeva. Ovi bolni novinski izvještaji konačno su pokrenuli bjes i zaprepašćenost većeg dijela civiliziranog svijeta, potičući zahtjeve za intervencijom velikih sila.
Unatoč naporima mnogih muslimanskih režima da blokiraju novinske izvještaje iz Bosne, dovoljno je informacija procurilo da potakne užasnutost i gnjev širom muslimanskog svijeta. Dok su srpske snage nastavile svoje masakre i zločine, muslimanske vlade su zaklonule svoje oči, iskazivale slabe proteste i pravile se da se cijelokupni prljavi posao ustvari ne dešava.
Muslimanske nacije, sa gotovo 2.5 miliona vojnika pod oružjem, nisu uspjele poslati niti jednog opremljenog vojnika da spasi bosanske muslimane koji su patili. Pozivi iz Bosne za borcima volonterima iz muslimanskog svijeta bili su blokirani od strane muslimanskih vlada i, u najmanju ruku u početnom stadiju, Sjedinjenih Država i Evrope. Turska, sa visoko sposobnom jakom armijom od 600 hiljada vojnika, odbila je da interveniše na bilo koji način, kako to na neki način ne bi narušilo njene šanse za pridruženje Evropi, zapalilo njene vlastite islamiste, ili omrzovoljilo Washington. Imajući u vidu da je Turska važna vojna sila kao i bivši vladar u Bosni, plašljivi odgvor Ankare označio je jedan novi pad za muslimanske nacije.
Prijevod: M. Kovač
