Anti-islamski sentiment 

Kao što ćemo to vidjeti u slučaju Njemačke, i u Velikoj Britaniji se iz struktura bliskih EDL i BNP, 2011. godine rodila jedna nova, politički artikulirana anti-islamska stranka Britain First (Britanija na prvom mjestu). Osnovao ju je Jim Dowson, porijeklom iz Combera, u Sjevernoj Irskoj. Iako se ova organizacija na neki način distancira od EDL-a, ideologija je gotovo identična, samo je djelokrug drugačije zacrtan. Zbog toga, ali i zbog konkretnih akcija i politika u Velikoj Britaniji i povezivanja na široj evropskoj sceni, smatramo da je korisno osvrnuti se na ovu organizaciju s ciljem razumijevanja i kompariranja sa sličnim evropskim pokretima, kao što je u našem slučaju AfD - Alternativa za Njemačku (Alternative für Deutschland). O organizaciji Britanija na prvom mjestu se mnogo govorilo u svjetskoj javnosti nakon ubistva laburističke poslanice Jo Cox u junu 2016. godine, jer je tokom napada, njen ubica uzviknuo "Prvo Britanija". Ova stranka je vodila snažnu kampanju za "Brexit" iz EU, a u novembru 2017. godine je imala skoro 2 miliona podržavatelja na Facebooku, više od bilo koje političke stranke u Ujedinjenom Kraljevstvu. U središte svjetske javnosti ova stranka će doći u novembru, 2017. godine kada je predsjednik Trump sa svojih 44 miliona sljedbenika retweetovao njihove islamofobične videozapise, stvarajući medijsku pomamu i međunarodni diplomatski spor.  U kontekstu ideologije, ali i akcije, ove grupe kako u Velikoj Britaniji tako i šire u Evropi i svijetu, zanimljivo je da ova grupa ne djeluje samo politički, već po vlastitom priznanju osnivača Dowsona ima „patrole“ koje patroliraju u područjima koje on naziva „islamski okupiranim“, te izražava nadu da će Britanija na prvom mjestu britanskom narodu omogućiti da povrate nazad svoju zemlju: „Imamo Britanija na prvom mjestu, političku stranku, a imamo i Britanija na prvom mjestu – Odbrana, organizaciju koja izlazi s jakim vojnim vozilima da patroliraju islamski okupiranim područjima Britanije. Znam da zvuči smiješno, ali to je ono što imamo. Sada imamo područja u kojima se šerijatski zakon implementira, a ljudi koji se čak samo drže za ruke – znate, Englezi koji se šetaju ulicom, muž i žena, držeći se za ruke – bivaju pretučeni.“ [1]

Pročitajte cijeli tekst ovdje.

Istraživački tim profesora Ahmeda obavio je izravni razgovor s Dowsonom, a na pitanje kako vidi budućnost Britanije on je odgovorio krajnje alarmantno iskazujući svoje ideološke stavove u okvirima tribalističkog evropskog predatorskog identiteta. „Rat. Rat. To je to. Smrt. Jad. Hiljade ljudi raseljeno... To bi se moglo dogoditi sutra. Može se desiti sljedeće sedmice. To će se sigurno desiti u narednih nekoliko godina... To je 100 posto nas protiv 100 posto njih. Takvi su ljudi. To je plemensko... Muslimani će napasti. Rat je već počeo. Bombaški napadi na autobuse, bombaški napadi na metro, Lee Rigby, pokušaji bombaških napada u noćnim klubovima i trgovačkim centrima. Rat je počeo. Ljudi se samo moraju probuditi i izabrati stranu,“ izjavio je Dowson objašnjavajući svoj poduhvat srednjovjekovnim crkvenim terminima. Ustvrdio je da islam i evropski identitet nisu kompatibilni, te da zbog rastuće populacije muslimana u Ujedinjenom Kraljevstvu parlamentarna demokratija nema budućnost. K tome, on smatra da su „liberalne“ zapadnoevropske zemlje  izgubile društvenu koheziju i u opasnosti su od pada pred islamom [2]

U pristupu ovoj tematici, posebno ideologiji ovih grupa, smatram da je korisno osim politološkog pristupa uključiti i antropološki, jer antropologija nam u slučaju evropskih društava može ponuditi odgovore. Zbog toga ćemo se u komparaciji ideologija ELD i AdD  osloniti na vremenski svježa i metodološki veoma utemeljena istraživanja objavljena u nedavnoj knjizi profesora Akbara Ahmeda. No, prije donošenja osnovnih informacija o stranci Alternativa za Njemačku, držim da je za razumijevanje ovih novih pravaca važno imati na umu da plemenski identitet u Evropi, posebno kod germanskih naroda tokom stoljeća zbog utjecaja kršćanstva, feudalizma, monahrije, vjerskih ratova, imperijalizma, kolonijalizma, te na poslijetku pojavom modernosti i moderne države, nije u potpunosti nestao. „Ova kretanja su ublažila plemenski identitet, ali ga nisu u potpunosti uklonila. Nije to učinio ni rast državne moći, uključujući ekspanziju centralizacije, industrijalizacije, obrazovanja i prijevoza, kao i imigracije. Međutim, ono što se desilo jeste da se plemenski identitet u svojim sirovim i netaknutim izražajima raširio i razvio kako bi se prilagodio mijenjajućim društvenim i političkim okolnostima,“ tvrdi profesor Ahmed  predstavljajući u svojoj studiji tri kategorije evropskog identieta: primordijalni, predatorski i pluralistički.[3] Prema ovom antropologu primordijalni identitet određuje ona društva koja vrednuju vlastitu jedinstvenu tadiciju i kulturu, predatorski identitet određuje one koji svoj identitet promoviraju kroz šovinističke, agresivne i militarističke izražaje, često ciljajući društva koja se od njih razlikuju u etničkom ili vjerskom smislu, dok treći pluralistički identitet je inkluzivan i ne oslanja se na krv i pleme, naglašava učenje, knjižvenost, umjetnost i iznad svega prmovoira ideju koegzistencije između židova, kršćana i muslimana po modelu la convivencije za vrijeme srednjovjekovne muslimanske vladavine u Španiji. Po njemu tri evropska regiona i danas svjedoče ostatke i iskustvo evropskog pluralističkog identiteta: Andaluzija, Sicilija i dijelovi Balkana.[4]

Naime, po retorici koja se u radikalnim političkim diskursima promovira, naprimjer kod EDL-a pozivanje na jedinstvenu englesku kulturu i tradiciju, a u slučaju Njemačke i AfD često sa izrazitom pažnjom kontrolira kroz ustezanje od ekstremnih izjava i podjele unutar stranke, očigledno je da predatorski tribaliazm koji se pojavljuje u narativu krajnjih desničara odražava Njemačku iz 1930-tih godina, te otuda bojazan i kod zagovornika, ali i kod njemačke javnosti kako ovaj identitet ne bi izmakao kontroli i postao opsjednut krvlju i čistotom. „Ipak, agresivna promocija germanskog tribalizma daleko je od završetka. Pojava krajnjih desničarskih političkih pokreta kao što je Pegida (Patriotski Evropljani protiv islamizacije Zapada) i Alternativa za Njemačku (AfD), napadi na strance i muslimane, izbjeglička skloništa i džamije, te uznemirujuća ponovna pojava antisemitizma odražavaju jedno duboko ukorijenjeno neprijateljstvo prema svemu što je "nečisto".[5] S druge strane, ovoj radikalizaciji evropske političke scene znatno doprinosi činjenica da migrantska populacija koja pristiže u Evropu, a koja je u većini slučajeva muslimanska, sa sobom također nosi ideje o etničkoj čistoti, običaje i tradicije poput ubistava zbog časti i unakazivanje ženskih genitalija, što su dvije uobičajene plemenske prakse koje se u islamu kategorički odbacuju, ali su se zadržale – što sve dodatno stvara izvanredne prilike za izolaciju, sukob i nesagledive posljedice. Evidentno je iz kratkog vremenskog pregleda razvoja rasta EDL-a i AfD-a da su incidenti naglašavanja plemesnkih kodeksa časti (napadi na vojne parade, pokušaji silovanja, ubistva iz časti) bili ključni okidači za masovne proteste i enorman rast popularnosti ovih pokreta. AfD je, naprimjer, ključni katapultirajući rast zadobio tek poslije 2013. godine, kada su lideri ove stranke počeli snažno upotrjebljavati anti-muslimansku retoriku.  U ovakvim okolnostima tradicionalne definicije ljevice i desnice u zapadnik demokratijama ne mogu ponuditi ispravno objašnjenje rastućih trendova na terenu. Ukratko, klasična desnica u Evropi danas nastoji promovirati poglede onih koji imaju konzervativne stavove u pogledu porodice i zemlje, dok se u stvarnosti suočava sa snagama koje im sve više otimaju sljedbenike, a koje govore o koncentracionim logorima, ogradama od žice i različitim drugim ekstremnim narativima koji ciljaju na progon etničkih i religijskih manjina. Svakako da je ova zbunjenost evidentna i na desnom političkom spektru od naziva krajnja desnica, ekstremna desnica, desno krilo ili pak alternativna desnica (alt-right), o čemu sjajno piše John Judis u svojoj nedavnoj knjizi.[6]

[1] Akbar Ahmed, Putovanje u Evropu, str. 428-429.

[2] Ibid., str. 429.

[3] Ibid., str. 20.

[4] Ibid., str. 22.

[5] Ibid., str. 26-27.

[6] Vidi: John B. Judis, The Populist Explosion: How The Great Recession Transformed American and European Politics, Columbia Global Reports, New York, 2016.