digital-naslovna-skracena.jpg
mobitel-banner-naslovna.jpg
leksikon-banner-za-homepage1.gif
Tradicija

Šejhu-l-islam koji je poštovao Ibn Arebija

Autor: İbrahim Kalın Novembar 27, 2017 0
Šejhu-l-islam koji je poštovao Ibn Arebija

Ibn Kemal (873–940/1468–1534)

Čuveni šejhu’l-islam Osmanskog carstva i jedan od najplodnijih spisatelja osmanske intelektualne historije, Šemsu’d-Din Ahmed b. Sulejman b. Kemal-paša, poznatiji kao Ibn Kemal, rođen je u Tokatu, Turskoj. Potječući iz porodice dvorskih službenika, Ibn Kemal je uvijek bio blizak središtu političke moći. No, nakon što je uvidio ogromno uvažavanje znamenitog učenjaka Mulla Lutfija, posvetio se proučavanju tradicionalnih islamskih nauka u relativno mladom dobu. Nakon što je obnašao pozicije dekana raznih medresa u različitim dijelovima Osmanskog carstva, bio je postavljen za šejhu’l-islama 1526. godine, na poziciju koju je držao do svoje smrti 1534. godine.

Kao plodonosan spisatelj, Ibn Kemal je napisao oko 200 djela na turskom, perzijskom i arapskom jeziku. Njegova djela uključuju komentare Kur’ana, rasprave o hadisu, islamsko pravo, filozofiju i teologiju (kelam), logiku, sufizam, etiku, historiju, nekoliko knjiga o arapskoj i perzijskoj gramatici, književnost i omanji divan poezije. Njegova historija Osmanskog carstva pod naslovom Tevarih-i Al-i Osman (Historije Osmanove porodice) je i dan-danas jedan od važnih izvora osmanske historije. Iako su mnoge njegove rasprave objavljene, daleko smo od toga da imamo potpuno izdanje Ibn Kemalovih djela.

Na zahtjev osmanskog sultana Sulejmana Veličanstvenog, Ibn Kemal je napisao spomenutu raspravu u kojoj je odbacio Mulla Kabizove tvrdnje.

Ibn Kemalova filozofska djela i otvoreno divljenje idejama Ibn ‘Arebija su bili izvor inspiracije i kontroverze za kasnije generacije osmanskih mislilaca. Posebno u poređenju sa svojim nasljednikom šejhu’l-islamom Ebussud-efendijom, koji je bio poznat po svojemu suprotstavljanju Ibn ‘Arebiju i drugim ekberijanskim stremljenjima, Ibn Kemal izgleda usko povezan s metafizičkim sufizmom. U svojstvu vrhovnog religijskog autoriteta i pravnika Osmanskog carstva, Ibn Kemal se nije ustručavao izdati religijski ukaz (fetvu) da odbrani Ibn ‘Arebija kao “najvećeg učitelja” (šejhu’l-ekber) od onih koji su se podrugivali Ibn ‘Arebiju nazivajući ga “šejhom najvećeg nevjernika” (šejhu’l-ekfer).

Među njegovim filozofskim djelima, Hašija (glosa) na Tehafut osmanskog učenjaka Hodža-zade (Hodžazadeh) Muslihu’d-Din Mustafe je važno djelo u dugoj tradiciji rasprave posredstvom Tehafutâ u islamskom mišljenju. El-Gazalijev poznati napad na el-Farabija i Ibn Sinaa u njegovome djelu Tehafutu’l-felasifeh (Inkoherentnost filozofâ) naveo je Ibn Rušda da napiše opovrgnuće nazvano Tehafutu’t-tehafut (Inkoherentnost inkoherentnosti). U petnaestom vijeku, osmanski sultan Mehmed Osvajač oživio je ovu raspravu angažirajući perzijskog učenjaka ‘Ala’u’d-Din Tusija i turskog učenjaka Hodža-zadea da napišu dva nastavka djelâ el-Gazalija i Ibn Rušda. Ibn Kemal je nastavio ovu tradiciju pišući svoje Glose na Hodža-zadeov Tehafut te braneći time el-Gazalija od Ibn Rušda. Ibn Kemalova Glosa otkriva njegovo duboko poznavanje glavnih tema tradicionalne islamske filozofije i svjedoči o njegovu interesovanju u filozofskim i teološkim problemima. Ibn Kemal je također napisao odvojene rasprave o filozofiji. U svojoj Risala fi zijadet el-vudžud ‘ale’l-mahijje (Rasprava o povećanju egzistencije ponad esencije), on brani primarnost bitka nad esencijom, slažući se sa školom Ibn ‘Arebija, s jedne, i nagovještavajući Mulla Sadraovu odbranu primarnosti bitka u sedamnaestom stoljeću, s druge strane. U Risala fi bejan el-‘akl (Rasprava o objašnjenju intelekta), Ibn Kemal daje sažetak filozofskih gledišta o intelektu i njegovim vrstama. Njegova druga filozofska djela uključuju Risala fi tahkik ma‘na el-lejs ve’l-lejs (Rasprava o istraživanju značenja egzistencije i neegzistencije), Risala fi’l-vadžib mudžib bi’z-zat (Rasprava o Nužnom Biću Koje egzistira po Svojoj esenciji) i Takdimu’l-‘ille ‘ale’l-ma‘lul (Prvenstvo uzroka nad posljedicom).

U polju filozofskog kelama, Ibn Kemal je napisao brojna djela s eš‘arijske tačke gledišta. Svoju Risala fi fadilet en-nebi ‘ala sa’ir el-enbija’ (Rasprava o odličnosti Poslanika (Muhammeda) nad svim drugim poslanicima) je napisao kao odgovor na poznati incident s Mulla Kabizom. Mulla Kabiz, sunijski osmanski musliman, izazvao je jednu kontroverzu tvrdeći da je Isa superiorniji od Muhammeda (a.s.). Na zahtjev osmanskog sultana Sulejmana Veličanstvenog, Ibn Kemal je napisao spomenutu raspravu u kojoj je odbacio Mulla Kabizove tvrdnje.

BIBLIOGRAFIJA

Za cjeloviti popis Ibn Kemalovih djela na arapskom, perzijskom i turskom jeziku, vidjeti: Yekta Saraç, Şeyhü’l-islam Kemal Paşazade, Istanbul: Risale, 1995.

Za daljnje čitanje

Arslan, Ahmet, Kemal Paşazade’nin Tehafut Haşiyesi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1987.

Parmaksızoğlu, İsmet, “Kemal Pasazade”, u İslam Ansiklopedisi, tom. 6, İstanbul: MEB, 1977., str. 561–6.

Ulucam, Mujdat, “Ibni Kemal”, Osmanlılar Ansiklopedisi, tom. I, Istanbul, 1999., str. 606–9.

 

Izvor: Oliver Leaman (ed.), The Biographical Encyclopedia of Islamic Philosophy, Reprint Edition, Bloomsbury Academic, 2015., pp. 198–9.

S engleskog preveo: Haris Dubravac

Oznake
« Mekteb – temeljna institucija odgoja i obrazovanja Učenjem salavata vratio dug »

Povezani članci (po oznakama)

nazad na vrh

Sadržaj dozvoljeno prenositi uz naznaku izvora: Preporod novine